نقش گیاهان علوفه ای در تناوب زراعی

زراعت گیاهان علوفه ای چه بصورت خالص و چه بحالت مخلوط گیاهان خانواده های گرامینه ولگومینوز بخش مهم خوراک دامهای کشور راتأمین می کند.

---

زراعت گیاهان علوفه ای چه بصورت خالص و چه بحالت مخلوط گیاهان خانواده های گرامینه ولگومینوز بخش مهم خوراک دامهای کشور راتأمین می کند و هر قدر سطح کشت و میزان محصول این گیاهان افزایش یابد توانایی کشاورزان برای نگاهداری دامهای شیری وپرواری افزونتر و درنتیجه وضعیت معیشت آنها بهترو مهمتر از همه بنیه اقتصادی کشور تقویت می گردد. با وجود اینکه در بیشتر مناطق کشاورزی کشور زراعت یونجه و شبدر و سایر گیاهان علوفه ای معمول است ولی کاملاً مشخص است که سطح کشت و میزان برداشت آنها حتی برای نگاهداری همین تعداددام موجود نیز کافی نیست. با درنظر گرفتن این موضوع که نیازمندی های افراد کشور به گوشت، شیر و سایر فرآورده های دامی با افزایش جمعیت روزبروز اضافه می گردد. لازم است برای حفظ تعادل بین تغذیه دام وتولید محصول و جلوگیری از خطرکمیابی فرآورده های دامی اقدامات اساسی صورت گیرد و با انتخاب بذرهای اصلاح شده ، افزایش سطح زیر کاشت، احداث چراگاههای همیشگی و موقت، حفاظت از منابع موجود مثل چمن زارها، چراهگاهای طبیعی و همچنین بادر نظر گرفتن شرایط اقلیمی و جنبه های اقتصادی و گنجاندن زراعت این گیاهان درتناوب های زراعی توسعه داده و از این راه مشکل تغذیه دام و کمبود فرآورده های دامی که نتیجه آن سوء تغذیه و مشکلات بهداشتی است برطرف گردد.
کشت گیاهان علوفه وایجاد چراگاه درتناوب های صحیح زراعی ومصرف کود و سایر عملیات زراعی مزایای فراوانی دارد که عبارتند از ازدیاد و تجدیدمواد آلی خاک ، جلوگیری از فرسایش خاک، متوقف ساختن تشکیل و توسعه مسیل ها و آبکنده ها اصلاح خاک مزروعی و درنتیجه حل مشکلات حفاظت خاک و بسیاری مسائل دیگر... که با اجرای روش های صحیح می توان از یک سطح نسبتاً محدود مقدار محصول بیشتری بدست آورده و هزینه تولید یعنی دستمزد کارگر. هزینه ماشین آلات و غیره ... را در واحد سطح به حداقل رسانید هنگام برنامه عملیات کاشت گیاهان علوفه ای درتناوب زراعی باید در انتخاب گیاهان لگومینوز و گیاهان گرامینه ای که قرار است با هم مخلوط کاشته شوند دقت زیادی بعمل آید و آنهائی را در برنامه کاشت واردنمود که کشت آنها با هم مناسب باشد. هم چنین عوامل دیگری مانند احتیاجات کودی گیاه، نحوه آماده کردن بستر بذر وبالاخره مصرف نهائی علوفه را در نظر گرفت.
حفاظت خاک:
هزاران سال است که پوشش گیاهی، سطح اراضی و خاکها را محافظت کرده، آب و هوا و محیط طبیعی را بهبود بخشیده، زیستگاههائی برای حیوانات فراهم آورده و موجبات چرخش عناصر را مهیا ساخته است. زمانی که این پوشش از بین می رود نتیجه آن فرسایش و کاهش ارزش بهره وری اراضی است. فرسایش نتیجه ریزش باران و جاری شدن سیل در این اراضی است که پوشش گیاهی معمولاً انرژی جنبشی باران را پراکنده و ضعیف می کند.
در اراضی زراعی ترکیب گیاهان علوفه ای گرامینه و لگومینوز بهترین عامل حفاظت کننده خاک برای زمین هایی که در معرض فرسایش قرار دارند و هم چنین اراضی شیب دار بشمار می رود و میزان تأثیر برحسب نوع خاک ومقدار و شدت بارندگی و جریان آب متفاوت است. کاشت گیاهان علوفه ای در شیارهای موازی و نزدیک بهم سطح خاک را در برابر ریزش باران و آبشویی محافظت می نماید و مانع فرسایش خاک می شود و هر قدر پوشش گیاهی حاصله انبوه تر باشد از شدت جریان آب بهتر و بیشتر جلوگیری می نماید و نفوذ آب در خاک را زیادتر نموده و سطح خاک از ضربات مستقیم ریزش باران و جریان سیل و آبشویی و فرسایش حفظ می کند که متأسفانه در دهه های اخیر منابع طبیعی تجدید شونده بویژه مراتع بشدت تخریب شده است . از نظر درک اهمیت حفاظت خاک توجه داشته باشیم که تخریب و انهدام مراتع، کشور ما را با دشواریهای سهمگینی مانند سیل های ویرانگر ، کمبود آب شهرها، و بالاخره آلودگی محیط زیست روبرو خواهد کرد و فاجعه وقتی به حد نهایت می رسد که با خشکسالی های شدید نیز روبرو شویم که خدای ناکرده در آن صورت باید قحطی بیافرا را تجربه کنیم.
جای دادن گیاهان علوفه ای در تناوب زراعی و احداث چراگاه از گیاهان گرامینه و لگومینوز علاوه بر تأمین مواد غذائی لازم برای بهبود تغذیه دام و بهداشت انسان منافع و استفاده های دیگری دارد که به بخش کوتاهی از آن اشاره می شود.
- زهکشی درون طبقات خاک :
در زراعت گیاهان علوفه ای هرکجا که امکان داشته باشد گیاهان لگومینوز رابا گرامینه بطور مخلوط می کارند. چون این دومکمل یکدیگرند ، ریشه های گیاهان لگومینوز در طبقه پایین خاک زراعی و ریشه های افشان گیاهان گرامینه در قشر سطحی خاک و ریشه های بعضی که بوته های بلند دارند تا عمق 8/1 متری خاک نفوذ نموده و با ایجاد خلل و فرج در طبقات خاک عمل زهکشی درونی خاک را انجام می دهند.
- تولید و افزایش موادی حاصلخیز کننده مناسب برای خاک :
بقایای گیاهان علوفه ای که بوسیله شخم زیرخاک می شود ارزانترین و مفیدترین مواد حاصلخیز کننده برای خاک و گیاهانی است که پس از آن کشت خواهد شد. گیاهان لگومینوز دارای ریشه های عمودی بوده که پس از برداشت محصول و زیرخاک کردن آنها سریعاً پوسیده شده وموادآلی مناسبی به خاک افزوده می شود و باعث بهبود کیفیت فیزیکی و حاصلخیزی خاک می گردند. ریشه گیاهان گرامینه می توانند ازت فرام شده به وسیله گیاهان لگومینوز را جذب وترکیبات پایدار تولید نمایند. درصورتی که از مزرعه بجای برداشت علوفه بصورت چراگاه استفاده شود قسمت بیشتری از گیاهان درمزرعه باقیمانده و بعلاوه مواد دفع شده از دام نیز کود مناسبی است که باعث بهبود خاک و رشد بیشتر زراعت بعدی خواهد شد.