عارضه آسیت در طیور و روش‌های پیشگیری از آن

آسیت در مناطق سردسیر بیشتر شایع می باشد .

---

عارضه آسیت در طیور و روش‌های پیشگیری از آن
به دنبال انتخاب برای افزایش سرعت رشد نیاز است که مواد مغذی و اکسیژن بیشتر و سریعتر با بافت های در حال رشد برسد و از طرفی دیگر مواد زائد باید در اسرع وقت از بدن دفع شود . از آن جا که به موازات افزایش سرعت رشد ماهیچه ، شش , قلب و عروق ششی به اندازه کافی رشد نکرده اند این اعضاء دچار پر کاری می شوند و توانایی کافی خود را از دست می دهند . همچنین وضعیت خاص آناتومیکی و فیزیولوژیکی دستگاه تنفس پرندگان حساسیت جوجه های امروزی را به آسیت تشدید کرده است چون طیور برعکس پستانداران بوده دیافراگم ندارند و این امر باعث می شود محتویات محوطه شکمی بر کیسه های هوایی فشار آورند و حجم شش را تنگ کنند . شش پرندگان در قفسه سینه تقریبا بی حرکت و ثابت است و همانند پستانداران با هر بار نفس کشیدن منبسط و منقبض نمی شود . قطر مویرگهای ششی نیز در طیور کم می باشد و قلب نیز نسبت به وزن بدن کوچک است از این رو در طیور با رشد سریع به علت عدم توانایی عروق و شش برای رساندن اکسیژن کافی به بافت ها ، بدن مجبور است با افزایش فشار خون و سرعت بخشیدن به جریان آن کمبود اکسیژن را جبران نماید . بالا بودن فشار خون سبب خروج مایع پلاسما به محوطه شکمی می شود و با تجمع مایع در آن عارضه آسیت به وجود می آید . به طور کلی هر عاملی که سبب تشدید کمبود اکسیژن و افزایش فشار خون شود شیوع آسیت را افزایش می دهد . تلفات آسیت در سویه های با رشد سریع جوجه های گوشتی به ویژه خروسها از ۴ هفتگی متداول و معمول است . این امر به دلیل رشد سریع که نیاز به اکسیژن بیشتری برای سرعت متابولیکی بالا دارند و همچنین وضعیت خاص آناتومیکی و فیزیولوژیکی دستگاه تنفس این سویه ها می باشد . ترکیب کمتر اکسیژن با گلبول قرمز در طیور با رشد سریع در مقایسه با رشد آهسته تر (حتی در نواحی کم ارتفاع) نیز شیوع آسیت را تسهیل می کنند . ابتلا به آسیت در اثر افزایش وزن سریع تنها به اصلاح نژاد و تغییرات ژنتیکی طیور به وجود نمی آید بلکه جیره های با انرژی بالا که سبب حداکثر رشد می شوند نیز منجر به افزایش آسیت میگردند. وجود آسپرژیلوس در جیره به دلیل تضعیف ششها و همچنین چربیهای غذایی حاوی توکسین نیز سبب شیوع آسیت میگردد. بعلاوه افزایش بیش از حد سدیم در جیره و یا در آب احتمال ابتلا به آسیت را افزایش می دهد . مصرف بیش از حد سدیم و تاثیر آن بر هیپرتروفی بطن راست سبب آسیت می شود . آسیت در مناطق سردسیر بیشتر شایع می باشد و چون طیور برای حفظ دمای بدن سرعت واکنش های متابولیکی شان را افزایش می دهند . سرما سبب افزایش وزن قلب و هیپروتروفی دیواره بطن راست و افزایش هماتوکریت شده و احتمال ابتلا به آسیت را افزایش می دهد .کیفیت هوای آشیانه نیز در شیوع آسیت نقش دارد . وجود گرد و خاک ، افزایش بخار آب ، دی اکسید کربن و گازهای سمی در اثر تهویه ضعیف نیاز به اکسیژن را افزایش می دهد و در واقع طیور را بیشتر به آسیت مبتلا می سازد. آسیت در جوجه هایی که در مناطق مرتفع پرورش می یابند شیوع زیادی دارد . این امر به دلیل کمبود اکسیژن در نواحی مرتفع می باشد . بیماریهای تنفسی نیز حساسیت به آسیت را افزایش می دهند . این امر به خاطر تضعیف ششها و مجاری تنفسی و در نتیجه بد عمل کردن دستگاه تنفس و کاهش بازدهی اکسیژن می باشد . افزایش هماتوکریت ، غلظت هموگلوبین و تعداد گلبول قرمز را در اثر افزایش نیاز به اکسیژن ، ویسکوزیته خون بالا رود ممکن است سبب افزایش فشار خون ششی و در نتیجه شیوع آسیت گردد . تغییر شکل گلبولهای قرمز خون نیز افزایش عارضه آسیت می شود . بالانس الکترولیت های جیره تاثیر بر اسیدیته خون (در نتیجه فشار خون و آسیت) اهمیت پیدا می کند . به عنوان مثال افزودن یک درصد بی کربنات سدیم به جیره به خاطر ماهیت قلیایی آن و امکان ایجاد آلکالوز سبب کاهش شیوع آسیت می شود افزودن کلراید آمونیوم به همین مقدار ماهیت اکسید کنندگی آن و احتمال ایجاد اسیدوز سبب افزایش تعداد پرندگان مبتلا به آسیت می شود .
پیشگیری
در معرض سرما قرار نگرفتن جوجه ها ، تامین سطح حداقل سدیم جیره ، بالانس الکترولیت های جیره ، آگاهی از به خاطر افتادن پرورش جوجه های گوشتی (به خصوص سویه های سریع الرشد) در مناطق مرتفع ، دقت در نگهداری مواد خوراکی برای جلوگیری ازآلوده شدن به سموم قارچی ، جلوگیری از ابتلای جوجه ها به بیماریهای تنفسی و تهویه مناسب برای حفظ کیفیت رضایت بخش هوا از جمله فاکتورهای مدیریتی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند . رشد ماهیچه و استخوان (رشد سوماتیکی ) به صورت درصدی از وزن بدن ، طی چند هفته اول زندگی (به خصوص در حدود دو هفتگی) در بیشترین حد است . از اینرو احتیاج به اکسیژن به ازای هر کیلو گرم از وزن متابولیکی در این سن بیشترین است . تحقیقات نشان داده است که کند شدن سرعت رشد در سنین اولیه به خاطر کاهش نیاز به اکسیژن شیوع آسیت را تخفیف می دهد و از اینرو محدودیت غذایی در سنین اولیه و برنامه نوردهی متناوب جهت کاهش سرعت متابولیکی و در نتیجه نیاز کمتر به اکسیژن در کاهش شیوع آسیت به کار گرفته می شوند یکی دیگر از مزیت های محدودیت غذایی جهت کاهش شیوع آسیت این است که اگر چه محدودیت ممکن است سبب کند شدن رشد سوماتیکی شود اما چون مانع رشد اعضایی چون قلب ، شش ها و کلیه های نمی شود لذا طیور با دستگاه قلبی و تنفسی قویتر وارد مرحله رشد و پایانی می شوند . علاوه بر راه حلهای کوتاه مدت گفته شده در دراز مدت نیز باید راه حل مناسبی انتخاب گردد راه حل دراز مدت برای کاهش شیوع عارضه آسیت اصلاح مقاومت به آسیت است . صفتی که می تواند در موازات با صفات مطلوب دیگر اصلاح شود چون همبستگی مثبتی بین هماتوکریت و شیوع آسیت وجود دارد و می توان از روی میزان هماتوکریت ، جوجه های مقاوم به آسیت را از طریق برنامه های اصلاح نژادی انتخاب کرد .

دکتر هاله یحیی زاده