علف های هرز تیرهٔ بارهنگ( Plantaginaceae )

گیاهان این تیرهٔ علفى و ندرتاً علوفه‌اى است. برگ‌هاى آنها متناوب، متقابل و یا قاعده‌اى است.

---

علف های هرز تیرهٔ بارهنگ( Plantaginaceae )
گیاهان این تیرهٔ علفى و ندرتاً علوفه‌اى است. برگ‌هاى آنها متناوب، متقابل و یا قاعده‌اى است. گل‌آذین سنبله‌مانند، گل‌ها یک‌جنسى یا دوجنسی، منظّم، کاسبرگ‌ها تحتانى به تعداد ۴ عدد و به‌صورت آزاد یا پیوسته، گلبرگ‌ها، پرچم‌ها دورى یا گل تحتانى و شامل ۳ تا ۴ گلبرگ پیوسته، ۴ پرچم، تخمدان ۱ تا ۴ خانه‌اى با تعداد کمى تخمک هستند. میوه در این تیره فندقه و یا کپسول است که به‌وسیلهٔ سرپوشى باز است.
شرح خصوصیات مهمترین گونه‌هاى علف هرز موجود در این تیره به قرار زیر است:
   ◊ اسفرزه - بارهنگ کتانی
- نام علمى: Plantago psyllium L
- نام انگلیسى: Flaxseed plantain, Psyllium seed , Fleawort, Clammy plantain, Fleaseed
گیاهچه
لپه‌ها سرنیزه‌اى شکل و نوک‌تیز که طول آن مى‌تواند تا ۱۰ برابر عرض آن نیز باشد. این لپه‌ها داراى پایه‌اى کوتاه، در قسمت وسط عریض و در قاعده و انتهاء باریک است. اولین برگ‌هاى حقیقى باریک، خطی، کرک‌دار، متورّم و داراى تعداد کمى شیار هستند.
گیاه کامل
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى علفی، یک‌ساله، ایستا یا خیزان، به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. ساقهٔ آن داراى انشعابات پراکنده و انشعابات اصلى و جانبى گیاه داراى برگ‌هاى فراوان است. میان‌گره‌هاى ساقه به طول ۱ تا ۵ سانتى‌متر و پوشیده از کرک‌هاى نرم، کوتاه و نسبتاً محکم است. برگ‌ها متقابل، باریک و سرنیزه‌اى به طول ۳ تا ۶ سانتى‌متر و عرض ۳ تا ۴ میلى‌متر، داراى دندانه‌هاى نامحسوس یا بدون دندانه، بدون کرک یا پوشیده از کرک‌هاى تنک، غدّه‌اى یا غیر غدّه‌ای، خشک، غشائى و تقریباً کاغذى است.
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌ها کوچک، به رنگ سفید متمایل به سبز و مجتمع در سنبله‌هاى کروى و پر گل که در بغل برگ‌هاى بالائى مشاهده مى‌شوند. دمگل اصلى آن طویل و کمى از برگ‌هاى مجاور خود بلندتر است.
میوهٔ آن کپسول، بیضى شکل، به طول ۵/۳ تا ۴ میلى‌متر و محتوى دو بذر است. بذرها بیضى کشیده و به رنگ قهوه‌اى تیره یا برّاق و به طول دو میلى‌متر هستند.
موسم گلدهى این گیاه اردیبهشت تا مهرماه است.
محل رشد و پراکنش
این علف هرز در مناطق گرم و در زمین‌هاى خشک و شنى رشد کرده و بیشتر در زمین‌هاى بایر و تاکستان‌ها یافت مى‌شود.
   ◊ بارهنگ برگ نیزه‌ای - کاردی - کاردی بزرگ
بارهنگ برگ نیزه‌اى - کاردى - کاردى بزرگ
نام علمى: Plantago Lanceolata L
نام انگلیسى: Lamb\'s-tongue, Ribwort, Narrow- leaved plantain,Buckhorn plantain
گیاهچه
لپه‌ها طویل، گوشتی، باریک و سرنیزه‌اى شکل و سطح بالائى آن شیاردار است. اولین برگ‌هاى حقیقى به رنگ سبز متمایل به آبی، طویل، سرنیزه‌اى شکل با عرض نسبتاً زیاد و رگبرگ‌هاى موازى هستند. این برگ‌ها به‌طور پراکنده پوشیده از کرک است که بیشتر در نزدیک قاعدهٔ برگ متمرکز هستند. برگ‌ها به مرور باریک شده و در انتهاء به نوک باریک و زائده‌اى کوچک ختم مى‌شوند.
گیاه کامل
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى علفی، چندساله و داراى ساقهٔ گل‌دهندهٔ ایستا به ارتفاع ۵ تا ۴۰ سانتى‌متر که توسط بذر و یا جوانه‌هائى که از ریشه‌ها منشاء مى‌گیرند تکثیر مى‌یابد. ساقهٔ گل‌دهندهٔ این گیاه، بدون برگ، ضعیف، شیاردار و داراى انعطاف‌پذیرى زیاد است. برگ‌ها قاعده‌اى (روزت)، کشیده، سرنیزه‌اى شکل، نوک تیز، شامل ۳ تا ۷ رگبرگ برجسته و موازی، با حاشیه‌هاى صاف و بدون دندانه یا داراى دندانه‌هاى کم، به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتى‌متر و عرض ۷/۰ تا ۲ سانتى‌متر و منتهى به دمبرگ است. ریشه‌هاى این گیاه افشان و سطحی، بادوام و شامل ریشه‌هاى فرعى ضعیف است.
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌آذین انتهائى و به‌صورت سنبله‌اى کوتاه و استوانه‌اى شکل که در رأس هر ساقه گل‌دهنده دیده مى‌شود. گل‌ها نسبتاً متراکم، به رنگ سفید متمایل به سبز، با غنچه‌هاى تخم‌مرغى شکل هستند. محور سنبله به سمت بالا به مرور باریک مى‌شود و پرزدار و قهوه‌اى رنگ است.
میوهٔ این گیاه کپسول، شامل یک حجره است که محتوى بذرى قهوه‌اى رنگ، قایقى شکل، کوچک، به اندازهٔ ۲ تا ۷ میلى‌متر، با سطحى صاف است. هر گیاه حدود ۱۵۰۰ بذر تولید مى‌کند. جوانه‌زنى این بذرها سطحى و در عمق ۵/۰ سانتى‌مترى سطح خاک انجام مى‌شود. هنگامى که رطوبت به بذرها برسد چسبنده و لعاب‌دار خواهند شد.
موسم گلدهى این گیاه خرداد تا شهریور ماه است.
محل رشد و پراکنش
گیاه مذکور مناطق مرطوب و خاک‌هاى شنى را ترجیح مى‌دهد و بیشتر در علف‌زارها، چمنزارها، مزارع سبزی، باغچه‌هاى زینتی، حاشیهٔ نهرها، زمین‌هاى بایر و حاشیهٔ مزارع یافت مى‌شود.
بذرهاى این علف هرز به‌علت هم‌اندازه بودن با بذر گندمیان و لگوم‌ها به سختى از آنها قابل تفکیک است و به این وسیله به راحتى پراکنده خواهند شد.
  ◊ بارهنگ کبیر - بارهنگ نماچی برگ - قاشق واش
نام علمى: plantago major L
نام انگلیسى: Broad-leaved plantain, Great plantain, waybread,Ripple- seed plantain
گیاهچه
اولین برگ‌هاى حقیقى این گیاه کروى شکل، نوک‌دار با حاشیهٔ صاف و پوشیده از کرک‌هاى خشن است. حاشیهٔ برگ‌هاى بعدى سینوسی، نامرتّب و رگبرگ‌هاى آنها موازى است.
گیاه کامل
- اندام‌هاى رویشى :
گیاهى علفی، چندساله و فقط داراى ساقه‌هاى گل‌دهنده که توسط بذر تکثیر مى‌یابد. برگ‌ها عریض، نوک‌تیز و قاعده‌اى (روزت)، بدون کرک، گاهى کرک‌دار، بیضى شکل تا تخم‌مرغى و عریض، داراى دمبرگ طویل و شامل ۳ تا ۹ رگبرگ مشخص هستند. برگ این گیاه نسبتاً بزرگ، به طول ۸ تا ۱۲ سانتى‌متر و عرض ۵ تا ۹ سانتى‌متر که داراى دمبرگى کوتاهتر از طول برگ‌ها است. حاشیهٔ برگ‌ها کم و بیش صاف، بدون دندانه و یا شامل دندانه‌هاى کم‌عمق و فاصله‌دار است. ریشه‌هاى این گیاه افشان، سفیدرنگ، گاهى گوشتى که به‌صورت متراکم در عمق کم دیده مى‌شوند.
- اندام‌هاى زایشى :
گل‌آذین طویل به طول ۸ تا ۲۰ سانتى‌متر، باریک و شامل گل‌هاى نامشخص و ریز که به رنگ سبز متمایل به قهوه‌اى هستند. طول محور گل‌آذین کمى بلندتر از طول برگ‌ها است. بساک پرچم‌ها در این گونه به رنگ بنفش روشن یا زرد است.
میوه کپسول، تخم‌مرغى شکل و محتوى ۶ تا ۲۰ بذر است. بذرها کوچک، تیره‌رنگ یا قهوه‌اى متمایل به بنفش و داراى ۳ تا ۵ زاویهٔ نامنظم هستند. سطح این بذرها ناصاف و داراى چین و چروک است.
موسم گلدهى این گیاه از اردیبهشت تا مهرماه ادامه دارد.
محل رشد و پراکنش
این علف هرز نواحى مرطوب را ترجیح مى‌دهد و غالباً در حاشیهٔ نهرها، چمنزارها، و در مزارع سبزیجات، یونجه و شبدر یافت مى‌شود. خاک‌هاى با بافت سنگین براى رشد آن مناسب است.