نقش کرم خاکی در تغذیه آبزیان

در مورد اسید چرب ضروری لینولئیک کمبود آن در جیره وجود نداشته و در صورت کمبود احتمالی اسید لینولئیک نیز مانن اسیدهای آمینه ضروری ، این مشکل با تغذیه از غذای گرانول بر طرف می گردد.

---

نقش کرم خاکی در تغذیه آبزیان
در مورد اسید چرب ضروری لینولئیک کمبود آن در جیره وجود نداشته و در صورت کمبود احتمالی اسید لینولئیک نیز مانن اسیدهای آمینه ضروری ، این مشکل با تغذیه از غذای گرانول بر طرف می گردد.
● استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع ماهیان پرورشی
استفاده از کرم خاکی به صورت زنده و یا خشک ، در تغذیه آبزیان حائز اهمیت می باشد .ترکیبات مناسب اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه و اسیدهای آمینه ضروری و وجود امگا ۳ زیاد در این موجود ، استفاده از آن را نسبت به منابع گیاهی متمایز ساخته است. (۲۰۰۱ ، Ng et al )هضم و جذب آسان کرم خاکی ، علاوه بر دیگر خصوصیات مفید آن ، استفاده از آن را در پرورش دوران نوزادی و لاروی انواع آبزیان کاربردی ساخته است ng و همکاران ( ۲۰۰۰ ) جهت تغذیه بچه ماهیان انگشت قد گربه ماهی آفریقایی Clarias gariepinus ، از کرم خاکی استفاده کردند . نتیجه این تحقیق نشان داد که بچه ماهیان تغذیه شده با کرم خاکی رشد سریع تر و درصد بازماندگی و مقاومت در برابر استرس نسبت به بچه ماهیان گروه شاهد که از کرم خاکی تغذیه نکرده بودند نشان دادند.
● استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع سخت پوستان
از کرم خاکی در تغذیه پست لارو میگو جهت افزایش رشد و نیز تسریع تخم ریزی در میگوهای مولد استفاده شده است . از این موارد می توان به تغذیه پست لارو میگو ی پا سفید غربی Penaeus vannamei و میگو بزرگ آب شیرین Macrobrachium rosenbergi از انواع کرمهای کم تار از جمله کرم خاکی اشاره کرد . در این موارد ، اشتیاق بالای پست لارو به تغذیه از کرم و نیز افزایش نرخ رشد میگوها ، قابل توجه بود ( ۲۰۰۲ ، Correia et al ؛۱۹۹۸ ،Apolinario et al )
، اندازه کرم خاکی نیز عامل بسیار مهمی میباشد که باعث استفاده مستقیم از کرم در تغذیه آبزیانی که دهان بزرگی دارند( مانند ماهیان خاویاری) می گردد. همچنین چون کرم تا مدتها در آب قدرت حرکت دارد، می توان از آن به صورت زنده در تغذیه آبزیانی که با تاخیر به سمت غذا می روند نیز استفاده نمود. ولی در مورد کرم سفید ، به علت کوچکی آن این عمل با مشکل مواجه می باشد . تولید کرم خاکی ساده بوده و تجهیزات بسیار کمی لازم دارد که تولید کرم خاکی با هزینه کم را امکان پذیر می سازد . ولی تولید سایر غذاهای زنده کرمی شکل مانند کرم سفید ، لارو کرم خونی و توبیفکس هزینه و امکانات بیشتری نیاز دارد. با مقایسه درصد پروتئین انواع غذاهای ذکر شده مشخص است که بعد از Tubifex،کرم خاکی بیشترین میزان پروتئین و خاکستر و درصد متعادل چربی را دارد ( جدول شماره ۱ ) و مقایسه فاکتورهای تغذیه ای آن مانند پروتئین ، چربی ، خاکستر ، NFE ، انرژی و ... در مجموع ارزش تغذیه ای کرم خاکی را بارز می سازد . این ام حتی با مقایسه میزان اسیدهای آمینه و چرب ضروری ( جدول شماره ۲ ) مشخص می گردد.
استفاده از کرم خاکی با توجه به اندازه های متفاوت آن در دوره های مختلف زندگی ، محدود به سن خاصی از آبزی نبوده و با توجه به اهداف و امکانات کارگاه پرورش آبزی ، از کرم بالغ ، جوان ، نوزاد و حتی کوکون (تخم) کرم می توان استفاده نمود. ولی به طور مثال در مورد کرم سفید ، به علت کوچکی آن ، تنها در دوران لاروی و نوزادی آبزیان می توان از آن استفاده نمود و با رشد آبزی ، به اینکه موجود به دنبال غذاهای بزرگتر و مناسب با اندازه دهان خود می گردد استفاده از کرم سفید منطقی و کاربردی نمی باشد.
در صورت استفاده از کرم خاکی به صورت خشک ، تهیه آن به صورت آرد ،بسیار ساده تر و به صرفه تر از تهیه آرد کرم سفید و یا آرد سایر کرمها می باشد . تهیه آرد کرم سفید ، با توجه با هزینه بالای تولید کرم و نیز کوچکی آن ، از نظر اقتصادی به صرفه نمیباشد ( شکوریان ، ۱۳۷۲ ) .همچنین ضریب تبدیل غذایی کرم سفید ۳ ( آذری تاکامی ،۱۳۷۸) و ضریب تبدیل غذایی کرم خاکی ۲ (صفر خانلو و همکاران ۱۳۸۳ ) می باشد . بدین معنی که تعداد بیشتری کرم سفید که گرانتر نیز تولید می شود ، برای رشد آبزیان پرورشی ، نیاز می باشد . از این رو استفاده از کرم خاکی در آبزی پروری می توان در مقایسه با سایر غذاهای زنده ، مفیدتر ، انعطاف پذیرتر نسبت به پرورش و نیز ارزانت باشد.
● نحوه تهیه کرم خاکی
کرم خاکی مورد نیاز برای استفاده در آبزی پروری برحسب میزان نیاز ونیز شرایط آب وهوایی منطقه , می تواند از طریق جمع آوری از طبیعت یا پرورش تهیه گردد . در هر دو حالت تهیه وتولید آنها نسبت به سایر غذاهای زنده بسیار ارزانتر و کم زحمت تر خواهد بود .
▪ جمع آوری از طبیعت :
بسته به مکان وزمان , می توان از روشهای مختلفی برای جمع آوری کرمهای خاکی استفاده کرد . بهترین زمان جمع آوری , زمانی است که کرم خاکی برای تغذیه یا تنفس به سطح خاک می آید وبهترین مکان , خاکهای حاوی مواد آلی زیاد می باشد . جمع آوری با دست به وسیله زیر ورو کردن خاک با بیل دستی , الک کردن و آب پاشی خاک , استفاده از مواد شیمیایی از قبیل محلول پرمنگنات پتاسیم یا محلول کلرید جیوه , استفاده از دستگاههای ویبراتور یا لرزاننده و استفاده از حرارت از جمله روشهای معمول برای جمع آوری کرم خاکی از طبیعت می باشد
▪ پرورش :
در نقاط مختلف جهان روشهای مختلفی برای تکثیر وپرورش کرم خاکی مورد استفاده قرار می گیرد . از جمله این روشها می توان به پرورش در فضولات دامی وبقایای گیاهی , پرورش در فاضلاب , پرورش جعبه ای , پرورش در محیط های باز وپرورش در محیط آزمایشگاهی اشاره کرد . گونه های مورد پرورش برای استفاده در آبزی پروری نیز عمدتاً دو گونه E .foetida و D.veneta ضریب رشد بهتری دارد ولی تولید مثل گونه E .foetida بیشتر بوده ودوره تکثیر طولانی دارد . برای استفاده در آبزی پروری , روش پرورش در کودهای حیوانی معمول است زیرا که بازدهی بهتری داشته واقتصادی تر نیز می باشد .
در این روش در ۹ ماه از سال , در هر متر مربع بسترحدود ۴ کیلوگرم کرم خاکی در ماه قابل برداشت است .
● روش استفاده :
برای استفاده از کرم خاکی به صورت تازه , آنها را پس از جداسازی از خاک به مدت ۲-۳ ساعت در مسیر جریان آب قرار می دهند تا عاری از ذرات کود وخاک شود . با این عمل بخشی از محتویات دستگاه گوارش آنها نیز تمیز می گردد . برای حذف مواد آلی موجود در دستگاه گوارش آنها, می توان آنها را برای مدتی بدون تغذیه نگهداری نمود . در صورتیکه قرار باشد کرم خاکی بلافاصله پس از شستشو مصرف گردد , بسته به اندازه دهان ماهی , کرمها به وسیله دستگاه خرد کن یا چاقو خرد شده وبلافاصله مورد استفاده قرار می گیرند چرا که در صورت ماندن کرم خاکی در محیط , سریعاً فساد در آن صورت گرفته وبدلیل ایجاد بوی بد , ماهیان از تغذیه آن خود داری خواهند کرد . در صورتیکه کرمها شسته شده وبلافاصله مصرف نشوند باید آنها را در یک پارچه تنظیف مرطوب ریخته و در یخچال در دمای کمتر از ۴ درجه سانتی گراد نگهداری کرد . لازم به ذکر است که مدت زمان نگهداری در یخچال نباید بیشتر از ۱۲-۱۶ ساعت باشد وحدود یک ساعت قبل از مصرف باید آنها را از یخچال خارج وپس از آماده سازی به مصرف ماهیان یا بچه ماهیان رساند .
وجود خونابه در کرمهای خاکی خرد شده تغییر رنگ جزئی در رنگ آب حوضچه های پرورشی ایجاد خواهد کرد وهر چه فاصله زمانی بین تهیه ومصرف بیشتر باشد , این تغییر رنگ نیز بیشتر خواهد شد . بنابراین بسته به نوع سیستم پرورشی می توان نسبت به رفع این مشکل تدابیری اتخاذ نمود .
بهترین اندازه کرم خاکی برای تغذیه آبزیان , وزنهای کمتر از ۱۰۰ میلی گرم است . زیرا میزان گل ولای ومواد آلی موجود در روده آنها کم می باشد . استفاده از کرم خاکی همراه با سایر غذاهای زنده از قبیل آرتمیا , دافنی وغیره به دلیل بهینه کردن هضم وجذب کرم خاکی , می تواند اثرات مطلوبی در شرد آبزیان داشته باشد . برای تهیه پودر کرم خاکی در مقیاس کم می توان آنها را پس از خشک کردن در گرمخانه , به صورت پودر در آورده و در ترکیب جیره غذایی آبزیان مورد استفاده قرار داد . بهر حال با استفاده از کرم خاکی بویژه در تغذیه بچه ماهیان می توان علاوه بر تامین احتیاجات غذایی آنها صرفه جویی قابل توجهی در هزینه های تغذیه آبزیان بعمل آورد .