نحوه تزریق کود و اسید در سیستم آبیاری قطره ای و بابلر

امروزه با توجه به بحث های جدی شکل گرفته در زمینه توسعه روشهای نوین آبیاری به منظور استفاده بهینه و موثر از منابع آبی کشور و مقابله با محدودیت های آبی به وجود آمده در دنیا ، موضوع مدیریت و نگهداری این نوع سیستم ها نیز مطرح می شود. اعمال صحیح این نوع مدیریت در تداوم به کارگیری این نوع سیستم ها  و حفاظت از منابع آبی ، نسبت مستقیم داشته و فرهنگ گسترش صحیح این نوع سیستم ها را به همراه داشته به طوری که علیرغم سرمایه گذاریهای سنگین در این بخش ، نه تنها فرهنگ استفاده و گسترش بکارگیری سیستم های آبیاری رشدی نداشته ، بلکه تاثیر منفی در اذهان و تفکر کشاورزان آن مناطق را به همراه داشته است با پیشرفت روز افزون علم کشاورزی و ایجاد تنوع در تولید کودهای محلول در آب اعم از کود های ماکرو، میکروالمنت ها و حتی کود های آلی جهت استفاده در سیستم های نوین آبیاری، لازم است با نحوه استفاده از کود در یک سیستم آبیاری قطره ای و بابلر آشنا شوند. در این رابطه توجه به نکات زیر ضروری می باشد:

1. در سیستم کنترل مرکزی سیستم های آبیاری

قطره ای و بابلر، یک قسمت بنام مخزن کود وجود دارد که بسته به دبی سیستم و حجم آب قابل انتقال و سطح مزرعه ممکن است از 100 لیتر تا 5000 لیتر حجم داشته باشد.

2. آب ورودی به این مخزن می تواند از هر جایی وارد شود ولی محلول خروجی از آن که شامل آب و کود محلول می باشد باید قبل از فیلترهای میکرونی وارد سیستم شود تا با عبور از این فیلترها، ناخالصی های آن جدا شده و موجب مسدود شدن قطره چکان ها نگردد.

3. زمان تزریق کود به داخل سیستم نباید ابتدا و انتهای آبیاری باشد. بهترین زمان وقتی است که چند ساعت از آبیاری گذشته باشد تا عمق خاک تا ابتدای محل استقرار و گستردگی ریشه خیس شده باشد و کود در لایه های بالایی تخلیه نگردد. بهتراست حداقل دو ساعت قبل از انتهای آبیاری مراحل تزریق کود به سیستم پایان یابد تا آب تمیز به داخل همه لوله ها رسیده و نازل ها نیز شسته شوند تا پس از آبیاری، رسوب ناشی از مواد معدنی یا آلی در لوله ها به جا نماند.

4. میزان کود مصرفی باید بر اساس سطح تحت آبیاری یک شیفت و توسط متخصصین تغذیه توصیه شود.

می توان مقدار کود توصیه شده برای یک شیفت آبیاری را در دو نوبت آبیاری تزریق نمود. با این روش میزان کود مصرفی در یک نوبت نصف شده و غلظت پایین می آید. این عمل برای آبهای شور مناسب تر است. بطور مثال کود های ازته که شوری بالاتری دارند می توانند در دو یا سه نوبت آبیاری با غلظت کمتر استفاده شوند.

5. الزاما نباید مقدار کود لازم یک شیفت را در یک تانکر محلول نموده و تزریق کرد بلکه می توان این کار را در دو یا سه تانکر در مدت 3 تا 6 ساعت انجام داد.

6. استفاده همزمان از دو نوع کود یا بیشتر یعنی مخلوط کردن دو نوع کود در یک مخزن به صلاح نمی باشد زیرا ممکن است ترکیب آنها موجب رسوب ناخواسته در سیستم گردد. می توان دو نوع کود را جداگانه و با فاصله زمانی تزریق نمود. لازم است قبل از استفاده از کود، راهنمای روی بسته بندی آن مطالعه شود.

7. چون محلولهای کود عموما اسیدی یا قلیایی بوده و خورندگی دارند لذا لازم است از تماس محلول با دست و صورت جلوگیری نموده و اقدامات ایمنی لازم از جمله استفاده از ماسک و دستکش را رعایت کرد.

8. از استفاده همزمان اسید با کود باید پرهیز شود مگر در شرایط خاص که تولید کننده کود، آنرا مشخص کرده است.

9. باید از استفاده از کودهای غیر قابل حل و یا محلول هایی که منجر به رسوب گذاری می شوند خودداری کرد.

10.حتی الامکان در زمان تزریق کود از سیستم شستشوی معکوس (Back Wash) فیلتراسیون استفاده نشود زیرا آب برگشتی به داخل استخر حاوی کود محلول خواهد بود. باید توجه شود که آب برگشتی مسموم کننده برای دام و انسان می باشد.

انواع سیستم های تزریق کود در آبیاری قطره ای و بابلر

الف- سیستم مخزن کود فولادی یا تحت فشار: در این نوع مخزن، ابتدا کود به میزان لازم به داخل مخزن ریخته شده و شیر ورودی که آب را به پایین مخزن زیر کودها منتقل می کند باز شده تا آب مخزن را پر نماید. سپس درب مخزن محکم بسته شده و شیر خروجی مخزن که به کلکتور ورودی فیلترهای دیسکی وصل می شود باز می گردد. در این مرحله فشار داخل مخزن برابر فشار کارکرد سیستم خواهد شد یعنی مخزن حدود 2 تا 4 اتمسفر فشار آب را باید تحمل کند. سپس برای اینکه فشار آب ورودی به مخزن بیشتر از خروجی آن شود و اصطلاحا آب به حرکت درآمده و کود را به هم زده و به داخل سیستم ببرد، یک شیر فلکه که بین ورودی و خروجی لوله های تانک کود و روی لوله اصلی وجود دارد کمی بسته می شود تا فشار ابتدا بیشتر شود. با گذشت زمان، از غلظت کود در مخزن کاسته می شود و محلول داخل مخزن کاملا رقیق می شود که پس از آن می توان شیرهای ورودی و خروجی مخزن را بسته و درب مخزن را باز کرده و آب داخل آنرا از پایین تخلیه کرد.

ب- سیستم مخزن کود پلیمری یا پلاستیکی با پمپ تزریق جداگانه: در این نوع سیستم، مخزن آب و کود بصورت تحت فشار نیست بدین ترتیب که ابتدا کود در مخزن خالی شده و سپس شیر ورودی آب باز می گردد تا مخزن از آب پر شود. سپس پمپ همزن روشن شده تا محلول آب و کود بصورت سیکل گردشی در مخزن دور زده و کاملا مخلوط شوند. سپس باید پمپ تزریق مخصوص را که یا از نوع گریز از مرکز و از جنس استیل بوده و یا از نوع پیستونی و از جنس پلیمر می باشد و فشار آن بیش از فشار کار کرد سیستم اصلی است روشن کرده و با شیر تنظیم، مقدار مورد نیاز تزریق تنظیم گردد. در این حالت با گذشت زمان، مخزن خالی می شود. از مزایای این نوع سیستم، قابل تنظیم بودن و یکنواخت بودن تزریق کود است. مزیت دیگر این سیستم آن است که بدلیل جنس قسمتهای مختلف (پلی اتیلن، پلاستیک و یا استیل)، محلول کود بر روی آنها تاثیر خورندگی ندارد.

تزریق اسید در سیستم آبیاری قطره ای و بابلر

یکی دیگر از مزایای سیستم آبیاری قطره ای و بابلر، امکان تزریق اسید در آب آبیاری با هدف پایین آوردن pH آب و حتی خاک می باشد. علاوه بر آن امکان استفاده از اسیدهایی که حتی خاصیت تغذیه هم دارند وجود دارد، بطور مثال استفاده از اسید فسفریک برای افزایش فسفر خاک.

بطور کلی در مناطق پسته کاری کشور، بسیاری از خاکها قلیایی بوده و یا در اثر استفاده مداوم از آبهایی با pH بیش از 5/7  و زهکشی نامناسب خاک، کم کم تبدیل به محیط قلیایی شده و جذب عناصر توسط گیاه در آنها کم می شود لذا استفاده از اسید برای بهبود شرایط این نوع خاکها ضروری است.

نحوه اسید شویی

جهت اجرای موثر اسید شویی می بایست PH  آبیاری هنگام کار در سیستم ، بین 2 الی 3  عدد پایین آورده شود . در این حالت آب آبیاری قادر خواهد بود ذرات رسوب درون قطره چکانها و لوله ها را حل کرده و به بیرون هدایت کند

هنگام تزریق اسید باید دقت شود به ریشه های حساس گیاهان صدمه ای وارد نشود . در صورت رعایت موارد زیر میزان خسارت احتمالی به ریشه گیاهان به حداقل خواهد رسید  :

1 – قبل از تزریق اسید با آبیاری ، میزان آب موجود در خاک را به ظرفیت مزرعه برسانید در این حالت اسید به محض ورود به خاک ، رقیق شده و میزان خسارت ، حداقل می رسد .

2 – مدت تزریق اسید درشبکه ، به دقت محاسبه شود .

3- پس از تزریق اسید به شبکه سیستم ، به مدت حداقل 1 ساعت به حالت خاموش در آید تا اسید به صورت کامل رسوبات را حل نماید . با انجام این عمل ، خاصیت اسیدیته محلول خروجی نیز کاهش می یابد .

4 – پس از خروج اسید از سیستم ، شبکه حداقل برابر مدت تزریق اسید با آب شستشو داده شود .

5 – جهت اطمینان بیشتر از خروج اسید از محیط رشد ریشه بهتراست به مدت دو ساعت خاک زراعی تحت آبیاری قطره ای قرار گیرد .

توجه نمایید در هنگام کار با انواع اسید ، تمامی نکات ایمنی لازم در هنگام به کارگیری و تزریق آن را رعایت نموده و هنگام رقیق نمودن اسید همواره اسید را به آب اضافه نمایید . از آنجایی که برخی از فلزات مانند آهن در برابر اسید ، مقاوم نیستند . بنابر این قبل از تزریق اسید به درون سیستم از جنس کلیه قطعات نصب شده بر روی سیستم خود آگاه شوید . لوازم ساخته شده از جنس پلی اتیلن و پی وی سی معمولا در برابر اسید مقاوم هستند .

انواع اسید های قابل استفاده در سیستم های آبیاری

از انواع اسیدهای قابل استفاده در سیستم های آبیاری می توان اسیدکلریدریک، اسید نیتریک، اسید سولفوریک، اسید فسفریک را نام برد.

اسید کلریدریک :

از این اسید به دلیل داشتن کلر حتی الامکان کمتر استفاده می شود چون با توجه به آزاد شدن کلر که آثار مسمومیت دارد، به خصوص در خاک هایی که کلر و سدیم زیادی دارند.

اسید نیتریک :

اسید نیتریک می تواند به عنوان منبع ازت مورد استفاده قرار گیرد ولی باید به این نکته توجه کرد که ترکیبات این اسید خطرناک است.

اسید سولفوریک :

اسید سولفوریک رایج ترین و فراوان ترین اسید می باشد و نسبتا کم خطر بوده و استفاده از آن راحت تر است.

این اسید همان اسید مورد استفاده در باطری ماشین می باشد. بر این اساس اسید سولفوریک در دسترس ترین مواد اصلاحی است که برای اصلاح خاک های شور و قلیایی توصیه می شود همچنین استفاده از اسید سولفوریک باعث جلوگیری از تجمع بی کربنات و سایر املاح در لوله ها و قطره چکان ها می شود.لوازم مورد نیاز جهت اسید شویی

جهت تزریق اسید به درون سیستم آبیاری همان لوازمی به کار می رود که در هنگام تزریق کود از آنها استفاده می شود . مکانیزم سیستم های آبیاری قطره ای به صورتی است که با راندمان بالای 85 در صد آب مورد نیاز تبخیر و تعرق گیاه را به محیط رشد ریشه ها می رساند . همین امر و همچنین ارزش بالای کودهای مورد نیاز گیاه موجب گشته تا از سالها پیش متخصصین تغذیه گیاه به فکر رساندن عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به همین شیوه با راندمان بالا باشند .

راههایی که تاکنون جهت تزریق کود و اسید در سیستم های آبیاری به کار گرفته شده، متنوع می باشد

یکی از به صرفه ترین و موثرترین این شیوه ها ، استفاده از ونتوری تزریق کننده mazzei injector   می باشد که با راندمان بسیار بالا و با غلظت کاملا یکنواخت ، محلول کود را به درون سیستم هدایت می کند . مسئله مهمی که در این پروسه هنگام تزریق کود جلوه می کند در صد حلالیت کود ، درجه اشباع و PH   آن می باشد . متاسفانه به کارگیری کودهایی با کیفیت بسیار نازل ، باعث بروز خسارتی جبران ناپذیر به سیستم آبیاری می شوند .

در این زمینه و قبل از تهیه کود جهت تزریق به درون سیستم آبیاری ، می بایست با کارشناسان مربوطه مشورت شود . اخیرا کودها ی میکرو محلول در آب و جذب از طریق ریشه دارای PH  پایین که علاوه بر تامین نیاز غذایی گیاهان ، با پایین آوردن PH   آب آبیاری در حد 4-3 باعث عدم رسوب گذاری املاح محلول در آب گشته و علاوه بر آن به تدریج باعث شستشوی رسوبات پیشین نیز می گردند . این نوع کودها در حال حاضر بسیار مطرح بوده و هر سال استفاده کنندگان از سیستم های آبیاری مخصوصا سیستم های قطره ای را به خود جلب می کنند .

مقدار مصرف اسید :

در ارتباط با میزان اسید مصرفی، آن مقداری اسید باید وارد آب آبیاری شود که pH آب به 5/5-5 برسد. برای تعیین pH میتوان از pH متر استفاده کرد. استفاده از اسید در این محدوده pH ،برای ریشه درختان در طول فصل رشد مشکلی را ایجاد نمی کند چون به طور طبیعی pH محلول خاک در محدوده خاک اطراف ریشه گیاه(ریزوسفر) کمتر یا اسیدی تر از مقدار pH توصیه شده می باشد و دلیل اسیدی بودن pH خاک اطراف ریشه گیاه تولید گاز دی اکسید کربن در اثر تنفس ریشه می باشد. به این صورت که گاز دی اکسید کربن با آب اطرف محیط ریشه ترکیب شده و تولید اسید ضعیف اسید کربنیک می کند همچنین تعداد زیادی اسیدهای آلی به صورت ترشح از ریشه وارد محلول خاک اطراف ریشه می شوند. بر اساس توضیحات، استفاده از اسید برای ریشه های گیاه در طول فصل رشد توصیه نمی شود.