جایگاه مناسب دام در گاوداری

برای این که دام ها تولید خوبی داشته باشند، باید شرایط وامکانات لازم برای آنها تهیه کنیم. یکی از این شرایط ساختن جایگاهی است که در ان اصول فنی برای پرورش دام وجود داشته باشد.

جایگاه مناسب دام در گاوداری
هدف از دامداری استفاده از تولیدات مختلف دامها مثل شیر، گوشت، پشم وغیره است. اگر تولیدات دامها از نظر مقدار ومرغوبیت خوب باشد، دامداری سودمند است. نگهداری از حیواناتی که تولید کمی دارند ویا تولید آنها از نوع مرغوب نیست، مفید نمی باشد.
برای این که دام ها تولید خوبی داشته باشند، باید شرایط وامکانات لازم برای آنها تهیه کنیم. یکی از این شرایط ساختن جایگاهی است که در ان اصول فنی برای پرورش دام وجود داشته باشد. این جایگاه باید محیطی آرام و دور از هر نوع ناراحتی را برای دام به وجود آورد.
در این نشریه شما به طور خلاصه با مشخصات و شرایط جایگاه خوب برای دام آشنا می شوید.
تعریف جایگاه
جایگاه به ساختمان یا ساختمانهایی گفته می شود که برای به وجود آوردن شرایط مناسب زندگی وتولید برای دامها ساخته شده باشد.
شرایط مناسب زندگی وتولید شامل تهیه خوراک به اندازه کافی واز نوع خوب ، هوای تازه وپاکیزه به مقدار کافی وحفظ حیوان در برابر سرما ویا نور شدید خورشید می باشد.

شرایط عمومی جایگاه دام

هر جایگاه دام بایستی شرایط زیر را داشته باشد:
۱- محل جایگاه باید از خانه های مسکونی فاصله داشته باشد، اما این فاصله نباید به اندازه ای باشد که دامدار در نگهداری دام دچار مشکل شود.
۲- زمینی که برای جایگاه دام انتخاب می شود باید از زمین های اطراف بلند تر ویا هم سطح آن باشد تا از ورد آبهای جاری به محل نگهداری دام ها جلوگیری شود.
۳- ساختمان جایگاه دام باید طوری ساخته شود که از نور خورشید به مقدار زیادی استفاده شود. تابیدن نور خورشید به بدن دام ها وجایگاه بسیار مفید است.
۴- ساختمان جایگاه باید طوری ساخته شود که از وزش بادهای فصلی به داخل جایگاه جلوگیری شود. همچنین مسیر وزش باد همیشه از طرف خانه ها به سمت جایگاه باشد.
۵- دیوار، سقف و کف جایگاه در صورت امکان از موادی مانند سنگ، آجر وسیمان ساخته شود تا امکان زندگی حشرات و میکروب ها در جایگاه کم وتمیز کردن و ضد عفونی کردن راحت تر باشد.
۶- کف جایگاه باید محکم و بادوام، غیر قابل نفوذ وغیر لغزنده باشد.
۷- باید تعدا دام ها و بزرگی جایگاه با هم هماهنگ باشد به عبارتی تعداد دام با مساحت جایگاه تناسب داشته باشد.
مشخصات جایگاه گاو
برای نگهداری گاو از جایگاه بسته ویا جایگاه باز استفاده می شود. جایگاه بسته نوعی از جایگاه است که از هر طرف بسته است. این نوع جایگاه مخصوص مناطق سردسیر است.
جایگاه باز
ساختمان جایگاه باز از یک ساختمان بسیار ساده وبا سه دیوار ویک سقف تشگیل شده ویک طرف آن باز است در جلو جایگاه محلی به نام بهاربند برای گردش گاوها در نظر گرفته می شود.
مشخصات جایگاه باز
۱- محل بایستی سر پوشیده و رو به آفتاب باشد. عرض آن کم وطول آن زیاد باشد. برای هر گاو معمولاً در محوطه سقف دار ۵ متر و در قسمت بهاربند ۱۰ متر مربع باید در نظر گرفته شود.
۲- آخور و آبشخور در محوطه بهاربند ساخته شود.
طول آخور برای هر گاو حدود ۶۰ تا۹۰ سانتیمتر و پهنای آن حدود ۵۰ سانتیمتر می باشد
۱- ارتفاع سقف محل سرپوشیده حدود ۳ متر وشیب سقف به طرف پشت جایگاه باشد.
جایگاه گوسفند وبز
گوسفند وبز نسبت به رطوبت وکوران هوا حساسند بنا براین بایستی در ساخت جایگاه این موضوع را مد نظر قرار داد. جایگاه گوسفند وبز نیز بهتر است شامل محوطه سرپوشیده وبهار بند باشد. برای هر راس گوسفند وبز۵/۱ متر مربع فضا در محیط سر پوشیده و حدود ۳ تا۴ مترمربع در بهاربند بایستی در نظر گرفته شود.
ارتفاع سقف از کف جایگاه ۵/۲ تا۳ متر وشیب سقف باید به طرف پشت باشد. جایگاه مناسب گوسفند وبز را در تصویر روی جلد مشاهده می کنیم.
ضد عفونی جایگاه دام
برای پیشگیری و مبارزه با بیماریها هر جند وقت یکبار جایگاه دام را ضدعفونی می کنیم. هنگام ضدعفونی کردن مواظب باشید خوراک و آب دام آلوده نشود ودر دسترس حیوان قرار نگیرد .

جایی که در ان گاوها رو نگهداری میکنند

صنعت دامداری هزاران سال است که با زندگی بشر عجین شده و انواع مختلفی از نیازهای بشر چون شیر، گوشت، پشم وغیره را تامین نموده است. تولید محصولات مرغوب و باکیفیت در هر دامداری مستلزم ایجاد شرایط و امکانات لازم برای دام‌ها است. یکی از مهم‌ترین این شرایط ایجاد محل نگهداری دام مطابق با استانداردها و اصول فنی پرورش دام است. دام‌ها نیز مانند بسیاری از حیوانات به یک  فضای کافی و امن برای پرسه زدن و چریدن و همچنین یک پناهگاه سرپوشیده برای دور نگه داشتن از گرما و سرما نیاز دارند. از آنجایی‌که پرورش گاوها بخش مهمی از این صنعت را به خود اختصاص داده برآنیم تا در این مطلب باهم با ویژگی‌ها و شرایط یک جایگاه خوب برای نگهداری گاوها آشنا شویم.

فضای نگهداری و پرورش گاو

ازدحام بیش از حد گاوها می‌تواند اثرات منفی بر عملکرد و کارایی این حیوانات داشته باشد. زندگی گاوها دارای سلسله مراتب اجتماعی است. برای مثال، حیوانات غالب ابتدا غذا می‌خورند. اگر محیط زندگی گاوها بیش از حد شلوغ باشند می‌تواند بر عملکرد رشد تأثیر بگذارد، زیرا هر چه حیوان در نظم اجتماعی پایین‌تر باشد، احتمال دسترسی او به محل خواب راحت و غذای کافی برای رشد مطلوب کمتر می‌شود. برای افزایش راندمان تولید، گاوداران باید از فضای کافی برای هر گاو در محل نگهداری گاو اطمینان حاصل کنند.  

فضای نگهداری و پرورش گاو در شرایط ایده‌ال باید شامل زایشگاه، درمانگاه، ساختمان استراحت پرسنل، آبشخور، انبار کود و علوفه، سالن شیردوشی، بهاربند، آخور، سکوی بارگیری و جایگاه مناسب برای هرگونه از گاوها در نژادها و سنین مختلف باشد

محل نگهداری گاو بر اساس شرایط محیطی

محل نگهداری گاو با توجه به نوع منطقه آب و هوای به سه صورت جایگاه باز برای مناطق گرمسیر، جایگاه نیمه‌باز برای مناطق معتدل و جایگاه بسته برای مناطق سردسیر احداث می‌شوند. هدف از این مدل جایگاه‌ها حفظ گاوها از سرما و گرما و دیگر پدیده‌های طبیعی است.

جایگاه نگهداری گاو با اصطبل‌ بسته

جایگاه بسته نوعی از جایگاه است که از هر طرف بسته است. این نوع جایگاه بیشتر برای پرورش گاو در سیستم‌های سنتی و روستایی در مناطق سردسیر مناسب است و برای ساخت گاوداری بزرگ مناسب نیست.

جایگاه نگهداری گاو با اصطبل های باز

جایگاه باز از یک ساختمان بسیار ساده، با سه دیوار و یک سقف تشکیل شده که یک طرف آن باز است. در جلو جایگاه محلی به نام بهاربند برای گردش گاوها در نظر گرفته می‌شود. قسمت کف بهاربند باید بتنی باشد و اطراف آن باید نرده‌کشی شود. آخور و آبشخور در محوطه بهاربند ساخته می‌شوند. برای پیشگیری از گرمای زیاد می‌توان قسمت بالایی آخور در جلوی بهاربند را به سایبان  مجهز کرد.

محل نگهداری گام با جایگاه های انفرادی

 این نوع طراحی برای گاوداری‌های بزرگ با دام بسیار زیاد مناسب است و شامل سه نوع سالن انفرادی آزاد، انفرادی تسمه‌ای و جایگاه انفرادی یوغ‌دار می‌باشند.

جایگاه‌های انفرادی آزاد در چهار طرف باز است و هر گاو جایگاه خاص خود را دارد. در این حالت گاو برای رفتن به بهاربند و آبخوری و برگشت آزادانه به جایگاه راحت است. این جایگاه‌ها دارای یک راهروی مرکزی برای عبور و مرور گاوها هستند. در جایگاه انفرادی معمولا ۵ متر بخش مسقف و ۱۰ متر بخش بهاربند برای هر گاو در نظر گرفته می‌شود.

ویژگی‌های محل نگهداری گاو

یک محیط مناسب برای زندگی گاو  باید شامل غذای کافی و مناسب، هوای تازه وپاکیزه و قابلیت حفظ حیوان در برابر سرما، گرما و نور شدید خورشید باشد و از مهم‌تر از همه بزرگی آن با تعداد گاوها هماهنگ باشد.  

 این محل باید در حد امکان از زمین‌های اطراف بلند‌تر باشد تا مانع ورود آب‌های جاری به محل نگهداری گاو شود. کفپوش جایگاه برای گاو بسیار مهم است. از آنجایی که لغزش و سقوط می‌تواند منجر به پارگی رباط و آسیب به مفاصل گاو شود و ایستادن یا دراز کشیدن مداوم روی سطوح سخت نیز می‌تواند باعث مشکلات جدی شود. کف جایگاه باید محکم و بادوام، غیر قابل‌نفوذ وغیر لغزنده باشد. بهتر است کف بتنی حداقل با چند سانتی‌متر خاک یا خاک اره و بستر شنی با کاه خشک و تمیز به قطر ۱۵ الی ۳۰ سانتی‌متر پوشانده شود. مهم است که کف و بستر گاوها تا جای ممکن تمیز و خشک نگه داشته شود. فن‌های مخصوص گاوداری گزینه‌ی مناسبی برای تهویه و خشک نگه داشتن محل نگهداری گاو هستند. ساختن جایگاه دام در محل تابش مستقیم نور خورشید برای بدن و جایگاه گاوها بسیار مفید است.

ملاحظات تابستانی محل نگهداری گاو

فضای سرپوشیده گاو باید در شرایط سرد و گرم در برابر نفوذ آب مقاوم باشد. گرمای بیش از حد (به ویژه همراه با رطوبت بالا) می‌تواند منجر به خستگی و کم آبی بدن گاوها شود. بنابراین، باید از دسترسی کافی آن‌ها به آب تمیز و خنک در تابستان اطمینان حاصل شود. در هوای بسیار گرم می‌توان از فن‌های مه پاش آب برای خنک کردن گاوها استفاده کرد.  

گاوها در هوای گرم به روشی برای جلوگیری از ورود و نشستن مگس بروی بدنشان نیاز دارند تا مانع گسترش بسیاری از بیماری‌ها شود. یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از نشستن مگس بر روی گاوها ابزارهای مالش روغن به گاو است که می‌توان آن را با روغن معدنی پر کرد تا در هنگام ورود و خروج گاو به داخل و خارج جایگاه روی گردن و پشت گاو اعمال شود. دیوار، سقف و کف جایگاه نگهداری گاو در صورت امکان بهتر است از موادی مانند سنگ، آجر وسیمان ساخته شود تا تمیز کردن و ضد عفونی کردن آن راحت‌تر باشد و میزان رشد حشرات و میکروب‌ها در جایگاه کاهش یابد.

ملاحظات زمستانی محل نگهداری گاو

جایگاه نگهداری گاو می‌تواند در زمستان به‌سرعت مرطوب شود. بنابراین لازم است که از تهویه صحیح جایگاه اطمینان حاصل شود، زیرا رطوبت می‌تواند به سرعت در انبار گرم جمع و باعث ذات‌الریه خطرناک و شیوع برونشیت در گله شود. تمیز کردن جایگاه‌ها و محل عبور گاوها نیز از موارد ضروری در هوای سرد است چراکه مدفوع یخ‌زده گاو می‌تواند موجب سرخوردن و آسیب دام شود.

نحوه ساخت آخور گاو

  به محل توزیع خوراک و مواد خوراکی علوفه و یا کنسانتره آخور می‌گویند. برخی شواهد علمی حاکی از این است که تراکم بیش از حد دام و کاهش فضای آخور باعث تغییرات رفتاری دام می‌شود که این تغییرات می‌تواند بر فرآیند تولیدمثل و رفاه گاوها تاثیر منفی بگذارد. گاوها حیوان‌های اجتماعی هستند که ترجیح می‌دهند به طور گروهی به فعالیت‌های خاص مانند تغذیه و استراحت بپردازند. هنگامی که فضای آخور کم است، رقابت زیاد می‌شود و گاوها نمی‌توانند به‌صورت همزمان و هم‌اندازه تغذیه شوند.  برخی از گاوها مجبورند منتظر بمانند و در نتیجه فقط به خوراک دام تفکیک شده دسترسی دارند در حالیکه خوراک کنسانتره باید به طور یکسان به همه‌ی آن‌ها برسد. از این رو طول آخور یکی از موارد مهمی است که باید در ساخت محل نگهداری گاو موردتوجه قرار گیرد. به‌طور کلی طول آخور برای هر گاو باید حدود ۶۰ تا۹۰ سانتی‌متر و پهنای آن حدود ۵۰ سانتی‌متر باشد.

داروخانه در محل نگهداری گاو

وجود داروخانه در فضای نگهداری و پرورش گاو بسیار حیاتی است، زیرا باید همیشه داروهای پرمصرف در دسترس باشد. از طرف دیگر مدیر گاوداری باید آشنایی خوبی با داروهای مورد نیاز یک گاوداری داشته باشد. داروخانه گاوداری باید شامل داروهایی ضروری همچون شربت بلوترول ضد نفخ، اکسی تتراسایکلین تزریقی، محلول لاکسایتیو، سرم، محلول های تزریقی بروگلوکنات کلسیم، هورمونهای اکسی توسین AD3E پمادهای پستانی، ویتامین‌های لازم و… باشد.

پرورش گاو شیری

صنعت گاوداری شیری یکی از مهم‌ترین صنایع در کشور است که می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مشاغل زیادی را ایجاد نماید. در این صنعت مهم‌ترین هدف تولید شیر و تأمین نیازهای غذایی جوامع بشری هست اما علاوه بر تولید شیر می‌توان از تولیدمثل این نوع از دام‌ها و پرورش گوساله‌های نر و ماده نیز کسب درآمد نمود. در صنعت گاوداری شیری بایستی از نژادهای شیری که میانگین تولید شیر روزانه آن‌ها بالاست استفاده نمود.

گاوهای شیرده در جایگاه‌های متنوئی نگهداری می‌شوند. در سیستم‌های بسیار مکانیزه در تمام طول سال در اصطبل و در سیستم‌های باز همیشه در مرتع هستند. سطح تولید هر گاو شیرده متفاوت است. اما در هر سیستم مراقبت از گاوها حداقل 1 یا 2 بار در روز (هنگام شیردوشی) صورت می‌گیرد. در واحد پرورش گاو شیری، گاوها به یک رژیم غذایی پر از مواد مغذی نیاز دارند و این پرورش آن‌ها را پرهزینه می‌کند. گاوداری‌های لبنی به تجهیزات بیشتری مانند ماشین‌ها و سالن شیردوشی نیاز دارند و تغذیه و دوشیدن آن‌ها نیز باید در یک‌زمان معین در طول روز انجام شود.

بهترین روش نگهداری گاو شیری

 رفاه گاو شیری به سیستم‌های مورد‌استفاده وابسته است. بیشترین تأثیر منفی بر زمان استراحت یا دراز کشیدن گاو زمانی مشاهده می‌شود که تراکم دام به ۱۳۰ درصد و بیشتر برسد. در شرایطی که تراکم دام بالا باشد، گاوها زمان بیشتری را صرف ایستادن و منتظر ماندن برای خالی شدن فضای استراحت می‌کنند. بنابراین، ممکن است به تغذیه کافی برای تولید شیر دسترسی پیدا نکنند. به زبان ساده، ازدحام جمعیت به کاهش زمان دراز کشیدن، کاهش چربی شیر و افزایش شمار سلول بدنی منجر می‌شود. پس اولین مورد برای تغذیه کافی دام  شیرده فراهم کردن فضای کافی برای هر دام است. مورد بعدی جیره غذایی گاو است. جیره غذایی یک گاو شیرده باید حاوی 60 تا 65‌درصد پروتئین باشد. برای بیشترشدن مقدار تولید شیره می‌توان تا حدودی از کنسانتره دامی استفاده کرد. مصرف زیاد کنسانتره باعث کم شدن چربی شیر می‌شود. در این حالت باید از علوفه‌های مرغوب بلند و کنجاله تخم پنبه استفاده کرد.

تجهیزات مورد نیاز برای پرورش گاو

تهیه تجهیزات از اصلی‌ترین موارد برای راه‌اندازی گاوداری است. تجهیزاتی مانند فیدر و میکسر برای تغذیه دام، آخور و آبخوری، سیستم تهویه هوا، دستگاه شیردوشی، دستگاه تصفیه آب، سیستم سرمایشی گرمایشی، سیستم‌های رطوبتی و... از مهم‌ترین تجهیزات مورد نیاز برای پرورش گاو می‌باشند.

پرورش گاو در روستا

احداث یک واحد گاوداری می‌تواند نقش مهمی در کسب درآمد و اشتغال‌زایی افراد جویای کار به‌خصوص مناطق روستایی و عشایری داشته باشد. قیمت زمین در مناطق شلوغ و پرتقاضا بالاست. برای همین سرمایه‌گذاری در مناطق روستایی گزینه مناسبی است چرا که هم هزینه کمتری دارد و هم برای راه‌اندازی گاوداری به مساحت بیشتری دسترسی دارید. اما راه‌اندازی یک واحد گاوداری کار آسانی نیست، این حرفه نیاز به سرمایه، تجربه، استفاده از روش‌های نوین و برنامه‌ریزی‌های خاص را دارد. تعیین هدف یک‌ اصل  مهم در شروع کار است، چراکه با این کار می‌توانید تمامی تجهیزات و امکانات موردنیاز برای نگهداری گاو را مشخص نمایید.

برای مثال مشخص کنید که هدف شما از تأسیس گاوداری، تولید شیر است و یا تولید گوشت. پرورش گاو گوشتی در مقایسه با پرورش گاو شیری به هزینه کمتری نیاز دارد. می‌توانید بر حسب گونه‌های منطقه خود تصمیم‌گیری کنید.  انتخاب محل نگهداری گاو به هدف و چشم‌انداز شما از کارتان بستگی دارد.

سعی کنید مناطقی را انتخاب کنید که دسترسی و حمل‌ونقل راحت‌تری داشته باشند. بهتر است فاکتورهایی چون تغییرات فصلی، آب‌وهوا، پوشش گیاهی منطقه، بازارهای گاو محلی را نیز در نظر بگیرید. تمام صنعت گاوداری وابسته به گاو است، بنابراین محل نگهداری گاوها باید تمام عوامل موردنیاز برای آسایش و رفاه حیوان را فراهم سازد. تغذیه مناسب باعث افزایش بهره‌وری و بازدهی گاو می‌شود و و این فاکتور نیز یکی از مهم‌ترین موارد برای ایجاد یک گاوداری موفق است. باید بدانید که بیشترین هزینه‌ یک گاوداری مربوط به  تغذیه است. گاوها غذای زیادی می‌خورند، اما تغذیه مناسب به معنای خوردن غذای زیاد نیست، بلکه به معنای تهیه غذای باکیفیت است. علاوه بر موارد ذکر شده ایجاد یک گاوداری نیازمند دریافت مجوزهای لازم از ادارات و ارگان‌های مربوطه نیز هست. به‌طور کلی راه‌اندازی گاوداری و پرورش گاو مستلزم سرمایه زیاد، تعهد و مسئولیت کامل برای مراقبت صحیح از این حیوانات است.