روش های طبیعی در برخورد با مشکلات کشاورزی

علف های هرز در طول فصل زراعی رقیب محصولات کشاورزی بویژه برنج هستند و کشاورزان برای کنترل آنها از سموم علفکش استفاده می کنند. کشت توام برنج با اردک، روش مناسبی برای کنترل علف های هرز در شالیزارهاست که در قالب پروژه های مشارکتی با کشاورزان به کار گرفته می شود.

---

روش های طبیعی در برخورد با مشکلات کشاورزی
همکاری اردک ها در کشت برنج
علف های هرز در طول فصل زراعی رقیب محصولات کشاورزی بویژه برنج هستند و کشاورزان برای کنترل آنها از سموم علفکش استفاده می کنند. کشت توام برنج با اردک، روش مناسبی برای کنترل علف های هرز در شالیزارهاست که در قالب پروژه های مشارکتی با کشاورزان به کار گرفته می شود.
برای اجرای کشت توام لازم است تا مزرعه به ارتفاع 60 سانتی متر توسط توری محصور شود. می توان از تورهای ماهیگیری غیرقابل استفاده برای این شیوه استفاده کرد. آشیانه ای برای جوجه اردک ها در حاشیه مزرعه در نظر گرفته می شود تا شب را در آنجا سپری کنند.
جوجه اردک های 2 تا 3 هفته ای را برای فعالیت می توان خریداری یا تولید کرد. زمان رهاسازی جوجه اردک ها 2 تا 3 هفته پس از نشاء برنج در زمین اصلی است. تعداد جوجه اردک بستگی به میزان علف های هرز مزرعه دارند. بین 200 تا 400 قطعه جوجه اردک برای هر هکتار در نظر گرفته می شود. جوجه اردک ها تقریبا از تمام گیاهان موجود در مزرعه به استثنای شالی تغذیه می کنند.
علاوه بر گیاهان موجود در مزرعه، اردک ها از حشرات موجود در مزرعه نیز تغذیه می کنند و در کاهش جمعیت آفاتی مانند کرم ساقه خوار و برگ خوار برنج موثر هستند.
اردک ها همچنین با فرو کردن نوک خود در داخل گل و لای شالیزار موجب تهویه خاک می شوند و گیاه برنج برای بقاء ریشه خود را افزایش می دهد. این افزایش ریشه به جذب بهتر و بیشتر موادغذایی کمک می کند که نتیجه آن بهبود سلامت گیاه و عملکرد بیشتر برنج خواهد بود. فضولات اردک در شالیزار به حاصلخیزی خاک کمک می کند و نیاز به کودهای شیمیایی کاهش می یابد.
جوجه اردک ها از هفته دوم یا سوم پس از نشاء تا زمان خوشه دهی برنج در مزرعه فعالیت دارند و در زمان خوشه دهی برای جلوگیری از تغذیه خوشه ها، خارج می شوند. هر کشاورز با توجه به ویژگی های مزرعه خود، طراحی کشت توام را می تواند انجام دهد. کشاورزان یک منطقه می توانند برای اجرای کشت توام با یکدیگر مشارکت کنند و به صورت یکجا انجام دهند تا در هزینه ها صرفه جویی شود. در طول مدت فعالیت جوجه اردک ها در شالیزار حدود یک کیلو به وزن آنها اضافه می شود که با احتساب تعداد آنها در هر هکتار می تواند برای کشاورز درآمد داشته باشد. این شیوه بخصوص برای زمین هایی که به طور طبیعی توسط دیوار منازل و یا زمین های مجاور محصور شده اند، بسیار موثر و به طراحی کمک خواهد کرد.
در زمان خوشه دهی و اقدام برای خارج کردن اردک ها از مزرعه، بسته به تصمیم کشاورز می تواند آنها را بفروشد و یا پرورش آنها را ادامه دهد. در برخی موارد وجین دستی می تواند مکمل خوبی برای کشت توام باشد.
سرخس آزولا یک گیاه آبزی است که در دهه 1360 از فیلیپین و هند وارد کشور شده و در شالیزارهای شمال کشور رها شد.
این سرخس آزولا که در زبان محلی به آن «اوتی تی» گفته می شود در مراحل اولیه کشت برای کشاورزان مشکلاتی را به وجود می آورد و از نظر محیط زیست به خفگی تالاب ها منجر شده و مانع از رسیدن آفتاب و هوا به درون آب می شود که اثرات مخربی در زندگی آبزیان دارد.
مهم ترین مشکل این گیاه آبزی در این است که دانش استفاده از آن همواره با آن وارد کشور نشد. فعالیت های انجام شده در پروژه ها، نشان داد که این گیاه می تواند منبع خوبی برای حاصلخیزی خاک شالیزارها باشد و جایگزین بخشی از کودهای ازته شود. بنابراین در برنامه های هفتگی کشاورزان راه های استفاده از سرخس مورد بررسی قرار گرفت و آزمایش هایی برای مدیریت آن به کار گرفته شد.
در بررسی های کشاورزان مشخص شد که در کشت توام برنج با اردک، که با هدف کنترل علف های هرز انجام شده است، هیچ گونه اثری از سرخس آزولا باقی نمانده است.
بنابراین موثرترین راه برای کنترل این گیاه کشت توام برنج با اردک است. علاوه بر آن زندگی این گیاه به آب بستگی دارد و می توان با مدیریت آبیاری برای مدتی کوتاه زمین را خشک کرد که این عمل به کنترل سرخس کمک خواهد کرد.
همچنین براساس مستندات پروژه بین المللی توسعه مناطق تالابی، از سرخس آزولا همچنین می توان برای ادامه پرورش اردک ها پس از خوشه دهی محصول استفاده کرد. این سرخس را می توان همراه با سبوس برنج به عنوان غذای اردک مورد استفاده قرار داد. بنابراین جمع آوری سرخس به شیوه مکانیکی می تواند راه حل دیگری برای کنترل این گیاه آبزی تلقی شود. ولی راه حل دیگری که می تواند علاوه بر حاصلخیزی خاک به ایجاد اشتغال و درآمد کشاورزان کمک کند، تولید کود کمپوست از این گیاه است.

- تهیه کود از سرخس آزولا
از سرخس آزولا می توان کود گیاهی تولید کرد. این کود می تواند جایگزین خوبی برای کودهای شیمیایی باشد و یا می توان آن را به فروش رسانید. برای تهیه کود کمپوست از سرخس آزولا، گودالی در حاشیه مزرعه به ابعاد 3 متر طول، یک متر عرض و 5/1 متر ارتفاع حفر می شود. بسته به وسعت مزرعه و میزان سرخس ممکن است ابعاد گودال متفاوت یا بیشتر از یک گودال حفر شود.سرخس آزولا در نهر های آب و هم در مزارع رشد می کند و می توان برای تهیه کمپوست از هر دو منبع استفاده کرد. برای جمع آوری آزولا از نهرها بهتر است عرض نهر را در نزدیکی گودال حفر شده با توری مناسب که سرخس از آن خارج نشود، مسدود کرد. سپس سرخس را از قسمت های بالایی نهر به سمت توری هدایت و جمع آوری کرد. برای ریختن سرخس در گودال بهتر است به مدت 24 ساعت سرخس جمع آوری شده در حاشیه گودال، نگهداری تا رطوبت اضافی آن خارج شود.یک لایه به قطر 20 سانتی متر سرخس و یک لایه کلش در گودال ریخته و این عمل تا 20 انتی متری از سطح زمین ادامه می یابد تا گودال پر شود.
روی گودال را با خاک پوشانیده و برای مدت 4 ماه به همین صورت نگهداری می شود. کمپوست حاصل را می توان در قطعه ای از مزرعه به صورت آزمایشی به کار برد و سپس با شیوه رایج کشاورز، از نظر شادابی و عملکرد محصول مقایسه کرد.افزایش مواد آلی خاک از این طریق موجب رشد موجودات ریزی می شود که غذای بسیاری از جانداران مفید در آب و خاک است. این شیوه حاصلخیزی خاک را برای تولید محصول بهتر فراهم می کند.بررسی ها نشان می دهد، برنامه ریزی مناسب و مشارکت تمام ذی نفعان برای اجرای مدیریت پایدار کشت بوم اهمیت دارد ومی تواند الگوهای مناسبی برای خروج از مشکلات فعلی به همراه داشته باشد.
حمیده سادات هاشمی