لیست قیمت کود کلات روی

مقدمه و ضرورت استفاده از کلات روی

عنصر روی (Zn) در غلظت‌های کم برای گیاهان ضروری است و در فرآیندهایی مانند فعال‌سازی آنزیم‌ها، سنتز پروتئین، ساخت هورمون‌ها و تقسیم سلولی نقش ایفا می‌کند. کمبود این عنصر منجر به کاهش رشد، روزت شدن و کاهش عملکرد محصول می‌شود.

در بسیاری از مناطق کشاورزی، به‌ویژه خاک‌های آهکی و قلیایی، یون روی به‌سرعت تثبیت شده و در فرم‌های نامحلول قرار می‌گیرد؛ بنابراین صرف افزودن نمک‌های روی مانند سولفات ممکن است کارایی کافی نداشته باشد.

کلات کردن روی، یعنی پیچیده‌سازی یون Zn2+ با لیگاندهای آلی، باعث حفظ آن در فرم محلول و قابل جذب می‌شود و از واکنش با یون‌های مزاحم مانند کلسیم و فسفات جلوگیری می‌نماید.

ساختار شیمیایی و انواع لیگاندها

کلات‌ها به صورت عمومی با نماد Zn–L نمایش داده می‌شوند که L نمایانگر لیگاند است. لیگاندها می‌توانند سنتتیک مانند EDTA، DTPA و EDDHA یا ترکیبات آلی طبیعی مانند آمینو‌اسیدها باشند.

فرآیند صنعتی تولید اغلب با واکنش نمک‌های محلول روی (مثلاً ZnSO4) با عامل کلات‌کننده در شرایط کنترل‌شده انجام می‌شود که منجر به ترکیبات پایدار و قابل فرموله شدن می‌گردد.

ویژگی‌های لیگاندها شامل اندازه مولکولی، ثبات در بازه‌های pH و تمایل به حفظ یون فلزی در فرم محلول است؛ این عوامل تعیین‌کننده سرعت جذب و پایداری در خاک می‌باشند.

انواع کلات روی و مشخصات فنی

کلات‌های رایج شامل Zn-EDTA، Zn-DTPA، Zn-EDDHA و کلات‌های مبتنی بر آمینو‌اسید هستند که هرکدام دامنه pH موثر و درصد روی متفاوتی دارند.

به‌طور مثال، Zn-EDTA معمولاً در بازه pH تا حدود 7.5 مؤثر است، در حالی که Zn-EDDHA برای خاک‌های بسیار قلیایی و آهکی با pH بالا ترجیح داده می‌شود.

کلات‌های اسیدآمینه نسبت به فرم‌های سنتتیک جذب بسیار سریعی ارائه می‌دهند و برای محلول‌پاشی برگی و اصلاح سریع علائم کمبود مناسب‌اند.

نقش بیوشیمیایی روی در گیاه

روی به عنوان کوفاکتور برای آنزیم‌ها مانند تریپتوفان سنتاز عمل می‌کند که پیش‌ساز هورمون اکسین (IAA) یعنی تریپتوفان را تولید می‌کند؛ بنابراین تأمین کافی روی، رشد طولی و توسعه میان‌گره‌ها را تضمین می‌نماید.

کمبود روی علاوه بر کاهش تولید اکسین، می‌تواند منجر به افزایش استرس اکسیداتیو و فعال شدن آنزیمی مانند IAA-Oxidase شود که عمر هورمون رشد را کاهش می‌دهد.

روی همچنین در پایداری ریبوزوم‌ها نقش دارد؛ فقدان آن باعث اختلال در سنتز پروتئین، انباشت اسیدهای آمینه آزاد و کاهش توانایی گیاه در ساخت آنزیم‌ها و پروتئین‌های ساختاری می‌شود.

پروتئین‌های انگشت روی (Zinc Finger Proteins) به حضور روی وابسته‌اند و در تنظیم بیان ژن و پاسخ به تنش‌های محیطی نقش کلیدی دارند؛ کمبود Zn توانایی گیاه برای سازگاری با تغییرات محیطی را کاهش می‌دهد.

علاوه بر آن، روی در مسیر سنتز پرولین مؤثر است و از این طریق به تحمل گیاه در برابر خشکی و شوری کمک می‌کند؛ لذا مدیریت روی می‌تواند مقاومت گیاه را در دوره‌های تنش افزایش دهد.

روش‌ها و زمان‌بندی مصرف

کلات روی را می‌توان به صورت خاکی (چالکود یا همراه آب آبیاری) و برگی (محلول‌پاشی) استفاده کرد؛ هر روش دارای مزایا و کاربردهای مشخص است.

محلول‌پاشی برگی مناسب اصلاح سریع کمبود و رساندن روی به نقاط رشد فعال است؛ دُزهای معمولی محلول‌پاشی بین 0.5 تا 2 در هزار (یا 0.5–2 کیلوگرم در 1000 لیتر بر اساس محصول) گزارش شده‌اند.

مصرف خاکی (چالکود) برای درختان می‌تواند در دوزهای مثلاً 25–50 گرم برای درخت بسته به سن تجویز شود و بهترین زمان معمولاً اواخر زمستان یا اوایل فصل رشد است.

به‌طور کلی، بهترین زمان‌های کاربرد عبارتند از: مرحله نشاء/نهال‌کاری، شروع رشد رویشی، قبل از گل‌دهی و در مرحله تشکیل میوه؛ همچنین استفاده پیشگیرانه قبل از تنش‌های مورد انتظار توصیه می‌شود.

مقایسه کلات‌ها با سولفات روی و بین خود کلات‌ها

سولات روی (ZnSO4) در خاک‌های اسیدی تا خنثی کارآمد است اما در خاک‌های قلیایی به‌سرعت تثبیت می‌شود و از دسترس ریشه خارج می‌گردد؛ در مقابل، کلات‌ها یون روی را در فرم محلول نگه می‌دارند.

در میان کلات‌ها، EDDHA برای خاک‌های بسیار قلیایی مناسب‌تر است، در حالی که EDTA و DTPA در خاک‌های نسبتاً خنثی تا قلیایی متوسط عملکرد خوبی دارند؛ کلات‌های آمینو‌اسیدی سریع‌ترین جذب را ارائه می‌دهند.

انتخاب نوع مناسب کلات بر اساس pH خاک، نیاز گیاه و زمان اصلاح تعیین می‌شود؛ برای مثال در خاک‌های بسیار آهکی EDDHA یا پلی‌کربوکسیلات پایدارتر و مؤثرتر هستند.

فرمولاسیون‌های نوین و نمونه‌های تجاری

نسل جدیدی از کلات‌ها بر پایه پلی‌کربوکسیلات (PCOOH) توسعه یافته‌اند که چون ریزمولکول‌تر و پایدارترند، حلالیت و جذب بهتری ارائه می‌دهند و در گستره pH وسیع‌تری پایدار می‌مانند.

این فرمولاسیون‌ها معمولاً اثرات زیست‌محیطی کمتری دارند و برای محلول‌پاشی و کاربرد در سیستم‌های هیدروپونیک مناسب‌اند؛ برخی محصولات با درصد روی تا 15% و حلالیت بالا عرضه می‌شوند.

نمونه‌های تجاری متنوعی مانند محصولاتی با برچسب‌های 6%، 12% یا 15% روی کلاته وجود دارند که باید بر اساس نیاز تغذیه‌ای و نوع کاربرد انتخاب شوند.

توصیه‌های فنی و نکات کاربردی

برای اصلاح کمبودهای شدید، محلول‌پاشی کلات‌های اسیدآمینه‌ای با دوزهای پایین و تکرار مناسب سریع‌ترین پاسخ را فراهم می‌آورد. برای بهبود بلندمدت، مصرف خاکی کلات‌های پایدار توصیه می‌شود.

در موارد باغبانی برای درختان می‌توان از چالکود یا آبیاری موضعی با مقادیر تنظیم‌شده بر اساس سن درخت استفاده نمود؛ در محصولات زراعی محلول‌پاشی در مراحل حساس رشد مؤثر است.

همواره قبل از انتخاب محصول، آنالیز خاک و بافت گیاهی انجام شود تا نوع و دوز مناسب تعیین گردد؛ عمل بر پایه داده، هزینه و اثرگذاری را بهینه می‌کند.

تطابق فرمولاسیون با سیستم آبیاری (نمونه: هیدروپونیک) و سازگاری شیمیایی با سایر محلول‌ها باید بررسی شود تا انسداد نازل‌ها یا رسوب در تانک به حداقل برسد.

احتیاطات و تداخل‌های تغذیه‌ای

مصرف بیش از اندازه روی می‌تواند جذب آهن و منگنز را کاهش دهد و به مسمومیت روی منجر شود؛ لذا رعایت دوزهای توصیه‌شده اهمیت دارد.

در هنگام ترکیب کلات روی با سایر کودها، به خصوص فسفر و قلیاها، باید از سازگاری شیمیایی مطمئن شد؛ برخی ترکیبات ممکن است باعث رسوب یا کاهش کارایی شوند.

در خاک‌های بسیار آهکی، انتخاب کلات مناسب (مانند EDDHA یا پلی‌کربوکسیلات) و استفاده از فرم‌های محلول‌پاشی می‌تواند از مشکلات تثبیت جلوگیری نماید.

نتیجه‌گیری و پرسش‌های متداول

کلات روی ابزاری موثر و انعطاف‌پذیر برای مدیریت ریزمغذی روی است که در خاک‌های آهکی و شرایطی با محدودیت جذب، برتری چشمگیری نسبت به نمک‌های ساده مانند سولفات نشان می‌دهد.

انتخاب صحیح لیگاند، زمان و روش کاربرد بر اساس شرایط خاک و نیاز گیاه تعیین‌کننده موفقیت برنامه تغذیه‌ای است؛ فرمولاسیون‌های نوین مانند پلی‌کربوکسیلات فرصت‌های بهتری برای پایداری و جذب فراهم می‌آورند.

پرسش: بهترین زمان برای مصرف کلات روی چه زمانی است؟ - پاسخ: اوایل دوره رشد رویشی، مرحله نشاء، پیش از گلدهی و همچنین پیش یا حین دوره‌های تنش مانند خشکی.

پرسش: تفاوت اصلی کلات روی با سولفات روی چیست؟ - پاسخ: کلات‌ها یون Zn را محافظت می‌کنند و در خاک‌های قلیایی تثبیت نمی‌شوند؛ در حالی که سولفات در این خاک‌ها کارایی کمی دارد.

پرسش: آیا کلات‌های اسیدآمینه بهترند؟ - پاسخ: برای اصلاح سریع و محلول‌پاشی بله؛ اما برای کاربرد خاکی بلندمدت ممکن است کلات‌های پایدارتر مانند EDDHA یا پلی‌کربوکسیلات مناسب‌تر باشند.