لیست قیمت کود سوپر فسفات طلایی

مقدمه و اهمیت فسفر در کشاورزی

فسفر یکی از عناصر کلیدی در متابولیسم گیاه است که در فرایندهایی مانند سنتز ATP، فتوسنتز، تقسیم سلولی و تشکیل DNA و RNA نقش دارد؛ بنابراین تأمین فسفر قابل جذب برای رشد زودهنگام، توسعه ریشه و تولید گل و میوه ضروری است.

بسیاری از خاک‌های زراعی به ویژه در مناطق با مدیریت نامناسب مواد مغذی، دچار کمبود فسفر می‌شوند و این کمبود باعث کاهش کمّی و کیفی محصول می‌گردد؛ لذا کاربرد بهینه کودهای فسفاته می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بهبود عملکرد داشته باشد.

کودهای فسفاته از منابع معدنی سنگ فسفات تولید می‌شوند و با فرآوری شیمیایی به اشکالی تبدیل می‌گردند که گیاه بتواند آنها را جذب کند؛ در این میان سوپر فسفات ساده (SSP) و سوپر فسفات تریپل (TSP) از متداول‌ترین و کاربردی‌ترین انواع به شمار می‌آیند.

انواع کودهای فسفاته

کودهای فسفاته را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد: 1) سوپر فسفات‌ها (اعم از SSP و TSP) و 2) کودهای آمونیوم فسفات (مانند DAP و MAP). هر گروه ترکیب شیمیایی، درصد فسفر و خصوصیات کاربردی متفاوتی دارد.

کودهای آمونیوم فسفات نظیر دی‌آمونیوم فسفات (DAP) و مونوآمونیوم فسفات (MAP) علاوه بر فسفر، مقدار قابل توجهی نیتروژن نیز تأمین می‌کنند و برای فازهای اولیه رشد گیاه بسیار مناسب‌اند؛ اما سوپر فسفات‌ها معمولاً به عنوان منابع فسفر خالص‌تر و اقتصادی‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انتخاب نوع کود باید بر اساس آنالیز خاک، نیاز گیاه، شرایط اقلیمی و اهداف مدیریتی (مثلاً اصلاح pH یا افزودن گوگرد) صورت پذیرد تا استفاده از منابع فسفری بهینه و مقرون‌به‌صرفه باشد.

فرآیند تولید SSP و TSP

تولید SSP و TSP از واکنش سنگ فسفات با اسیدهای متفاوت حاصل می‌شود؛ در SSP از اسید سولفوریک (H2SO4) و در TSP از اسید فسفریک (H3PO4) استفاده می‌گردد که منجر به محصولات با مشخصات مختلف شیمیایی می‌شود.

در واکنش تولید SSP علاوه بر مونوکلسیم فسفات که فرم قابل جذب فسفر است، گچ (کلسیم سولفات) نیز به عنوان محصول جانبی تشکیل می‌شود که می‌تواند خواص فیزیکی خاک را تحت تأثیر قرار دهد.

TSP با استفاده از اسید فسفریک تولید شده و معمولاً محصولی با خلوص فسفر بالاتر و بدون ناخالصی‌های سولفات است؛ به همین دلیل TSP درصد بالاتری از P2O5 دارد و برای خاک‌هایی با نیاز شدید فسفری مناسب است.

ویژگی‌ها و مزایای سوپر فسفات ساده (SSP)

SSP معمولاً حاوی حدود 16–22٪ P2O5 و مقداری گوگرد (در حدود 10–12٪) است؛ وجود گوگرد می‌تواند در خاک‌های قلیایی به اصلاح pH و بهبود دسترسی به برخی ریزمغذی‌ها کمک کند.

از دیگر ویژگی‌های SSP می‌توان به تأثیر مثبت بر ساختار خاک اشاره کرد؛ گچ و یون‌های حاصل از آن موجب افزایش نفوذپذیری و بهبود شرایط فیزیکی خاک می‌گردند که برای ریشه‌زایی مفید است.

SSP به دلیل قیمت کمتر و امکان توزیع یکنواخت، در بسیاری از کشت‌های زراعی و باغی به عنوان کود پایه قبل از کاشت استفاده می‌شود و می‌تواند با مواد آلی یا کودهای دیگر ترکیب و مصرف شود.

ویژگی‌ها و مزایای سوپر فسفات تریپل (TSP)

TSP دارای غلظت بالای P2O5 (حدود 44–46٪) است و به عنوان منبع فسفر متمرکز شناخته می‌شود؛ درصد بالای فسفر باعث می‌شود مقادیر کمتری از کود برای تأمین نیاز فسفری مورد استفاده قرار گیرد.

چون TSP اغلب فاقد گوگرد است، در خاک‌هایی که نیاز به گوگرد ندارند یا گوگرد از منابع دیگر تامین می‌شود، استفاده از آن تأثیر به‌سرعت بالاتری در افزایش فسفر در دسترس گیاه خواهد داشت.

به دلیل درصد فسفر بالا، TSP برای محصولات پرمصرف فسفر یا خاک‌های بسیار فقیر از این عنصر مناسب است؛ اما باید توجه کرد که در خاک‌های قلیایی فسفر ممکن است تثبیت شود و دسترسی گیاه کاهش یابد.

مقایسه کلیدی: SSP، TSP و DAP

جدول زیر مقایسه‌ای از خصوصیات فنی و کاربردی سه کود رایج فسفاته را نشان می‌دهد تا در انتخاب مناسب به کشاورزان کمک کند.

نحوه و زمان کاربرد کود سوپر فسفات

بهترین زمان مصرف سوپر فسفات اغلب پیش از کاشت به عنوان کود پایه است تا فسفر در منطقه ریشه و در دسترس گیاه قرار گیرد؛ در برخی محصولات، دفعات تکمیلی در زمان‌های خاص رشد نیز مفید است.

روش‌های کاربرد شامل پخش سطحی با مخلوط کردن در خاک، کار در عمق 5–10 سانتی‌متری در زمان آماده‌سازی زمین یا قرار دادن در چالکود کنار ریشه برای درختان می‌باشد؛ انتخاب روش به نوع محصول و ساختار خاک بستگی دارد.

برای سیستم‌های آبیاری قطره‌ای یا خاک‌های شور، استفاده از اشکال محلول یا نیمه‌محلول مانند MAP یا محلول‌های فسفاته با تنظیم pH می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد.

میزان مصرف توصیه‌شده

مقدار مصرف کود فسفاته شدیداً وابسته به نیاز محصول، آنالیز خاک و درصد P2O5 در کود انتخابی است؛ به عنوان مثال برای SSP با 13–20٪ P2O5 معمولاً بین 100 تا 400 کیلوگرم در هکتار بسته به محصول توصیه می‌شود.

برای TSP به علت درصد فسفر بالا، مقادیر پیشنهادی کاهش می‌یابد؛ به طور نمونه برای گندم 100–150 کیلوگرم/هکتار TSP یا معادل فسفر آن از SSP مصرف می‌شود. همواره آنالیز خاک راهنمای اصلی تعیین میزان دقیق است.

در باغات درختی معمولاً مصرف به صورت چالکود در زمستان یا اوایل بهار و بر اساس سن درخت تنظیم می‌گردد؛ مثال: 300–400 گرم برای هر درخت بسته به سن و نیاز غذایی.

کاربرد در محصولات مختلف

محصولات زراعی مانند گندم، ذرت و برنج به فسفر کافی برای استقرار ریشه قوی و رشد اولیه نیاز دارند و کاربرد سوپر فسفات در زمان کشت یا پیش از کشت باعث افزایش عملکرد می‌شود.

در محصولات باغی و درختی، چالکود با SSP یا ترکیب SSP با کودهای پتاسیم و ازت در زمان استراحت زمستانی در دسترس بودن فسفر را در فصل رشد تضمین می‌کند و می‌تواند کیفیت میوه و باردهی را افزایش دهد.

برای محصولات گوگرددوست مانند کلزا، سیب‌زمینی و پیاز، SSP به دلیل داشتن گوگرد افزوده‌شده می‌تواند هم‌زمان دو نیاز خاک را برطرف سازد و رشد مطلوب‌تر را فراهم آورد.

ملاحظات زیست‌محیطی و محدودیت‌ها

استفاده نابجای کودهای فسفاته می‌تواند منجر به تجمع فسفر در خاک و شسته‌شدن آن به آب‌های سطحی و زیرزمینی شود که موجب eutrophication (پربار شدن بیش از حد آب‌ها) و کاهش کیفیت آب می‌گردد؛ لذا مدیریت صحیح، زمان‌بندی و دوز مناسب حیاتی است.

در خاک‌های آهکی و با pH بالا، فسفر کاربردی ممکن است تثبیت شده و در فرم‌های غیرقابل جذب تبدیل شود؛ در چنین شرایطی استفاده از منابع فسفری مناسب، افزودن مواد آلی و یا اصلاح pH از طریق منابع اسیدی می‌تواند مفید واقع شود.

همچنین ترکیب کود فسفاته با کودهای آلی و استفاده از روش‌های کشت حفاظتی می‌تواند کمک کند که بهره‌وری فسفر افزایش یابد و میزان استفاده از کودهای شیمیایی کاهش یابد.

نکات نگهداری و انبارداری

کودهای سوپر فسفات باید در مکان خشک و دور از رطوبت نگهداری شوند تا از کیک‌شدن و افت کیفیت جلوگیری شود؛ تماس با رطوبت باعث واکنش و کاهش قابلیت پخش و جذب می‌گردد.

در انبارداری توجه به جدا نگه داشتن منابع اسیدی و بازی و نیز مواد اکسیدکننده مهم است تا از بروز واکنش‌های ناخواسته و خطرات احتمالی جلوگیری شود.

بسته‌بندی مناسب، استفاده از پوشش‌های نفوذناپذیر و نگهداری در ارتفاع از زمین از جمله اقدامات ساده اما مؤثر برای حفظ کیفیت کود تا زمان مصرف می‌باشند.

توصیه‌های فنی و عملی برای کشاورزان

1) همواره پیش از تصمیم‌گیری برای مصرف کود، آنالیز خاک انجام دهید تا نیاز واقعی فسفر و سایر عناصر مشخص شود؛ این کار از هدررفت کود و عوارض زیست‌محیطی جلوگیری می‌کند.

2) در خاک‌های قلیایی یا کم‌گوگرد، انتخاب SSP به‌عنوان منبع هم‌زمان فسفر و گوگرد می‌تواند اثربخشی کوددهی را افزایش دهد؛ در خاک‌های خیلی فقیر فسفری یا نیاز بالا، TSP گزینه مؤثرتری است.

3) برای دستیابی به تأثیر فوری و در عین حال مدیریت شده، ترکیب کودهای فسفاته با کودهای نیتروژن‌دار (مثلاً DAP یا MAP) و افزودن مواد آلی می‌تواند مفید باشد؛ اما ترتیب و زمان مصرف باید متناسب با رشد گیاه تنظیم شود.

4) در سیستم‌های آبیاری، جلوگیری از شسته‌شدن کود و زمان‌بندی تزریق کود در فواصل مناسب به حفظ منابع Phosphorus کمک می‌کند و راندمان تغذیه را افزایش می‌دهد.

نتیجه‌گیری

انتخاب مناسب بین SSP، TSP و سایر منابع فسفر باید بر پایه آنالیز خاک، نوع محصول، شرایط اقلیمی، و هدف مدیریتی (مثلاً اصلاح pH یا تأمین گوگرد) انجام گیرد. هر یک از این کودها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و استفاده هوشمندانه از آنها باعث افزایش عملکرد، بهبود کیفیت محصول و کاهش تأثیرات منفی زیست‌محیطی می‌شود.

برنامه‌ریزی کوددهی مبتنی بر داده، ترکیب منابع مغذی، و توجه به نگهداری صحیح کودها از جمله گام‌های عملی برای بهره‌گیری حداکثری از فواید کودهای فسفاته است.

در نهایت، مشورت با کارشناسان تغذیه گیاه و متخصصان خاک و استفاده از روش‌های نوین مدیریت تغذیه می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا تصمیمات اقتصادی و پایدارتری در زمینه کوددهی اتخاذ نمایند.