ارقام یونجه بر اساس رنگ گل دستهبندی میشوند. یونجه با گلهای بنفش (sativa) معمولاً برای تولید در شرایط آبیاری و یونجه با گلهای زرد (falcata) بیشتر با شرایط خشک و سرد سازگار بوده و دارای سیستم ریشهای خزنده است. انواع گلهای متنوع (media) هیبریدهایی از این دو هستند که ویژگیهایی مانند تحمل سرما و عملکرد بالا را با هم ترکیب میکنند. طبقهبندیهای بیشتر بر اساس هدف مورد نظر (یونجه خشک در مقابل چراگاه)، عادت رشد (خواب) و ویژگیهای خاص مانند بهبود ارزش غذایی (کاهش لیگنین) یا مقاومت در برابر بیماری انجام میشود.
یونجه گیاهی چند ساله است که به دلیل ارزش غذایی بالا، سازگاری با شرایط مختلف آب و هوایی و توانایی تثبیت نیتروژن در خاک، از اهمیت بسیاری در کشاورزی برخوردار است.
انتخاب رقم مناسب یونجه برای هر منطقه جغرافیایی و هدف کشت، نقش مهمی در افزایش عملکرد و کیفیت محصول دارد.
انواع اصلی بر اساس ژنتیک و رنگ گل
- یونجه با گل بنفش (Medicago sativa ssp. sativa): این رایجترین نوع یونجه، بهویژه برای سیستمهای آبیاری است. این نوع، عادت رشد عمودیتری دارد و بسیار پربازده است.
- یونجه با گل زرد (Medicago sativa ssp. falcata): این نوع به دلیل تحمل خشکی، مقاومت زمستانی بالا و عادت رشد افقیتر شناخته میشود. برخی از آنها ریشههای خزنده دارند و دارای ساقههای زیرزمینی هستند که به آنها کمک میکند گسترش یافته و در برابر چرای دام مقاومت کنند. این نوع اغلب برای کشاورزی دیم مناسبتر است.
- یونجه با گل متنوع (Medicago media): یک هیبرید از انواع گل بنفش و زرد است که گلهایی با رنگهای متنوع (بنفش، زرد، سفید) دارد. این ارقام برای ترکیب ویژگیهای مطلوب هر دو والد، مانند مقاومت زمستانی و عملکرد بالا، پرورش داده شدهاند.
استفاده از ارقام هیبرید یونجه، روشی موثر برای بهبود عملکرد و افزایش مقاومت گیاه در برابر شرایط نامساعد محیطی است.
انواع بر اساس کاربرد
- انواع یونجه خشک: برای پتانسیل عملکرد بالا، پایداری خوب و عادت رشد عمودی پرورش داده میشوند.
- انواع چراگاهی: به دلیل تواناییشان در مقاومت در برابر فشار چرای دام و رشد مجدد سریع انتخاب میشوند. آنها اغلب دارای ریشههای خزنده هستند که باعث استقرار بهتر در مناطق باز میشوند.
انواع بر اساس ویژگیهای خاص
- خواب (خواب پاییزی): ارقام یونجه بر اساس سرعت رفتن به خواب در پاییز در مقیاس 1 تا 9 درجهبندی میشوند.
- خواب کامل (FD 3): بسیار مقاوم به زمستان، مناسب برای مناطق سردسیر.
- نیمه خواب (FD 5-7): تعادل خوبی از عملکرد و مقاومت زمستانی ارائه میدهند و خواب دیرتر پاییزی، پتانسیل عملکرد بیشتری را فراهم میکند.
- بدون خواب (FD 8-9): مناسب برای مناطق جنوبی بدون خواب زمستانی است که امکان رشد در تمام طول سال یا فصول رشد طولانیتر را فراهم میکند.
- لیگنین کاهشیافته: ارقام مانند Hi-Gest® و HarvXtra® غلظت لیگنین کمتری دارند که کیفیت و قابلیت هضم علوفه را بهبود میبخشد.
- مقاومت در برابر بیماری و آفات: ارقام اغلب برای مقاومت در برابر بیماریهای خاص مانند پژمردگی باکتریایی، پژمردگی فوزاریوم و پوسیدگی ریشه فیتوفتورا پرورش داده میشوند.
- انواع خاص: شامل ارقامی است که برای کاربردهای خاص مانند برگهای چند برگچهای (بیش از سه برگچه) یا تحمل بیشتر در برابر تردد و کود حیوانی توسعه یافتهاند.