نکاتی درباره مواد غذایی جیره و خوراک دام و طیور

ذرت تازه رطوبت بالایی داردورطوبت بالا باعث خوشخوراکی آن می گرددوطیور براحتی آنرا می خورند .

---

نکاتی درباره مواد غذایی جیره و خوراک دام و طیور
1-ذرت :
این ماده با حدود 3300 انرژی و 8/8 % پروتئین خام عمده ترین غله موجود در جیره های طیور میباشد . اسیدآمینه میتونین در ذرت بالا می باشد ومیزان لیزین آن کم است . بهمین دلیل در اغلب موارد هنگام استفاده از این ماده لیزین به جیره افزوده می گردد.
ذرت حاوی رنگدانه گزانتوفیل است که وجود آن برای زردی رنگ پا ، پوست ، نوک مرغها و زرده تخم مرغ لازم می باشد.این ماده درمواردی که نیازبه پلت کردن دان باشد براحتی پلت نمی شودو برای اینکار باید از پلت چسبان استفاده کرد تا دان خمیری نشود.مایکوتوکسین هاازمشکلات عمده غلات بخصوص ذرت می باشدکه اگرمیزان آنها بحدی برسد،چون سمی است باعث مسمومیت می شود.
رطوبت بالا (بالاتراز 14 %) به همراه حرارت (بالاتراز25 درجه سانتی گراد)به رشد این قارچهای سمی کمک می کند. زیرا لنیون مایکوتوکسین دیگری است که درجیره به ویتامین D3 چسبیده و باعث خارج شدن ویتامینD3 از بدن می گردد که نهایتاً منجر به بروز مشکلات اسکلتی و پوسته تخم مرغ می شود . در چنین مواقعی باید توجه داشته باشیم
اگر شرایط کشت ، داشت و یا برداشت بدلیل تغییرات آب و هوا از جمله تغییر دما یا باران شدید و … تغییر کند انرژی ذرت نیز تغییر می کندکه با لمس کردن قابل تشخیص است در اینگونه مواد میزان تغییرپروتئین اندک بوده واسیدآمینه ها نیز تقریباً ثابت می مانند.قبل از برداشت اگرذرت درشرایط گرما قراربگیرد چروکیده وکم وزن می شودوانرژی آن بشدت پایین خواهد بود .
ذرت تازه رطوبت بالایی داردورطوبت بالا باعث خوشخوراکی آن می گرددوطیور براحتی آنرا می خورند . اگر بهردلیلی بخواهیم از ذرت تازه استفاده کنیم باید مواد مغذی آنرا برای میزان رطوبت تصحیح کرد و بعد در جیره نویسی شرکت داد .
2- گندم :
گندم یکی دیگر از غلات است که تقریباً 3100 انرژی و 12% پروتئین دارد . برای تقسیم بندی از نوع واریته(زمستانه و بهاره )،رنگ پوشش(قرمز و سفید)ومیزان سختی (نرم و سخت )استفاده می کنند . درگندمهای سخت پروتئین بیشتری بهمراه نشاسته وجود دارد واصولاً ارزش غذایی گندم به نرمی وسختی آن بستگی دارد .
با وجودی که گندم حاوی پروتئین بیشتری نسبت به ذرت می باشد و انرژی آن هم اندکی از ذرت کمتر است اما استفاده بیش از 30 % آن بدون آنزیم مناسب در جیره مشکلاتی را برای پرندگان جوان بوجود می آورد . ناگفته نماند که میزان پروتئین خام در گندم با توجه به نوع رقم آن متفاوت می باشد و این دامنه تغییرات می تواند از تقریباً 5/9 درصد الی 15 درصد باشد .
آرابینوگزیلان ها اصلی ترین ترکیبات پنتوزی می باشندکه چندین برابر وزن خود آب جذب می کنند. پنتوزانها بطور کلی باعث تغییر ویسکوزیته (چسبندگی ) مواد هضمی می شوند و در نتیجه موجب کاهش هضم مواد خوراکی و افزایش رطوبت بستر می شوند . گندمهای آسیاب شده بصورت خیلی نرم باعث چسبندگی نوک جوجه های جوان می شود . پروتئین های گندم خاصیت چسبندگی دارند و بنابراین به نوک پرنده می چسبند.چسبندگی شدید نوک سبب کاهش مصرف خوراک ، افزایش مقدار خوراک در آبخوریهای قیفی و فراهم شدن محیط مناسب در دهان برای رشد باکتریها و قارچها می شود که این مشکل با آسیاب کردن درشت دانه های گندم بر طرف می شود . بطورکلی گندم به جیره جوجه های10-7 روزگی بعلت نوع پروتئینهای موجود در آن که ایجاد چسبندگی در نوک و مقعد می کند توصیه نمی شود و همانطور که اشاره شد آسیاب چکشی بدلیل ذرات ریزتری که ایجاد می کند بیشتر مشکل ساز است.با مصرف گندم میزان مصرف آب زیاد شده وبستر خیس می گردد.که نهایتاً منجر به بروز مشکلات پا ، سینه ،کوکسیدیوز و بیماریهای تنفسی از راه آزاد شدن آمونیاک می گردد (بالا رفتنpH تا 9-8 ).
با مصرف آنزیمهای آرابیناز،آلفا - آمیلاز وگزیلاناز می توان از یک روزگی حدود 30 % جیره را با گندم تأمین کرد که این مقدار به حدود 60 % درآخر دوره می رسد .
3- جو :
جو نیز از خانواده غلات می باشد و حدود 2600 انرژی و 6/11 % پروتئین دارد . لاشه مرغی که با جو تغذیه شده است بدلیل وجود چربی اشباع (اشباع تر از چربی ذرت)،ذخیره چربی اعماء و احشاء مقداری سفت تر خواهد بود. بتاگلوکان ها عامل محدود کننده تغذیه جو می باشندکه باعث مرطوب شدن بستر می گردند . بنابراین در هنگام استفاده از آن باید آنزیم بتاگلوکاناز را به جیره اضافه کرد .
جو را بصورت دانه کامل نباید در ابتدای زندگی مورد تغذیه قرار داد زیرا بعلت داشتن نوک تیز و پوسته زبر طیور را از خوردن دان باز می دارد .
نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که دانه های مواد باید همگی با هم، هم اندازه باشند در غیر این صورت طیور دانه های درشت تر را انتخاب می کنند.درزمان استفاده ازجودرجیره با افزودن آنزیم مقداری به انرژی آن افزوده می گردد ومشکلاتی که براثر وجود بتاگلوکانها پدید می آمد رفع می گردد.دراینصورت می توان از اول دوره به مقدار 15-10% به همراه گندم یا بیشتر به تنهایی استفاده کرد . نکته مهم در اینجا میزان آنزیم است که باید کافی باشد تا بتاگلوکان در دستگاه گوارش کاملاً از بین برود. بتاگلوکان و اندازه خود ذرات در چسبندگی مقعد مؤثرند و اگر این اندازه خیلی کوچک باشد آنزیمها اثر نمی کنند و هضم نمی شوند.بعضی اوقات از جو بعنوان پرکننده جیره استفاده می شود در گله های مادر و اجداد در سنین خاصی چون دان هر روز در اختیار مرغ نیست گاهاً از جو بعنوان سرگرم کننده استفاده می گردد.
4- کنجاله سویا
سویا دارای 2550 انرژی و 44 یا 48 % پروتئین می باشد . سویا جزء موادی است که برای تأمین پروتئین ازآن استفاده می شود.سویا دارای عامل محدود کننده تریپسین است که موجب متوقف شدن تجزیه پروتئین ها می شود وجود آن علاوه بر کاهش رشد و تولید تخم مرغ با بزرگ شدن پانکراس مشخص می باشد.البته این عامل درطی فرایند حرارتی برای روغن کشی ازسویا ازبین میرود.
تنهاعاملی که باعث تغییرارزش سویا می شود حرارت است که بدوصورت over heat و under heat می باشد(واکنش میلارد یا قهوه ای شدن)که دراین حالت بایدبه جیره لیزین اضافه نمود(سویا سوخته). در زمان استفاده ذرت با سویا ، متیونین اولین لیزین و دومین اسید آمینه محدود کننده است .
سویا بخاطرالیگوساکاریدهایش ایجاد رطوبت می کند و ممکن است در طیوری که مدت زمان زیادی نگهداری می شوند زخمهایی در کف پا (( food pad lesions ایجاد گردد .
5-کنجاله آفتابگردان
آفتابگردان یکی دیگر از موادی است که برای تأمین پروتئین جیره از آن استفاده می کنیم . میزان انرژی آن 1900 و پروتئین آن از 28 تا 40 % متغییر می باشد . میزان لیزین آن پایین و ترئونین آن قابلیت هضم بسیار کمی دارد. این ماده دارای مقدار زیادی پکتین (محدودکننده )، گزیلان و آرابینوزایلان است و در مواقع مصرف حتماً باید یک مولتی آنزیم حاوی پکتیناز به آن اضافه شود.بدون آنزیم می توان مقدارکمی ازآن را در جیره جایگزین سویا نمود. مثلاً به جای 20 % سویایی که در جیره آغازین موجود است ، 15 % سویا و 5 % آفتابگردان قرار دهیم که در این حالت بالانس اسیدهای آمینه بخصوص لیزین و ترئونین ضروری بنظر می رسد .
بطور خلاصه می توان در جیره آغازین تا 25 % و در جیره پایانی تا 40 % سویای موجود را با آفتابگردان جایگزین نمود . البته در جیره حاوی آنزیم می توان مقادیر بیشتری از این ماده را استفاده کرد.رنگ کنجاله آفتابگردان تیره است وچون رنگ خوراک درمصرف آن بوسیله طیورجذبه دارد، مصرف آن مقداری محدود می شود .
6- کنجاله تخم پنبه
کنجاله تخم پنبه دارای 2300 انرژی متابولیسمی و 41 % پروتئین است . تخم پنبه دارای ماده ضدتغذیه ای گوسیپول است که در گله های تخم گذار اهمیت دارد چون در سفیده و زرده تخم مرغ ایجاد رنگ می کند . تغییر رنگ زرده بصورت بوجود آمدن لکه های سبز تا سیاه است که بستگی به مدت زمان انبارداری دارد و رنگ سفیده ، هم بدلیل پاره شدن غشاء به رنگ صورتی درمی آید. برای استفاده از تخم پنبه می توان از سولفات آهن به نسبت 1 به 1 استفاده کرد ، زیرا ترکیبات آهن دار با گوسیپول کمپلکس می دهند و آنرا از دسترس سیستم گوارشی طیورخارج می سازند .
7- نخود
نخود دارای 2600-2400 انرژی و23 تا 25% پروتئین می باشد. مقدار متیونین آن همانند سویا پائین است که در زمان جیره نویسی باید مورد توجه قرار بگیرد. دارای ماده ضدتغذیه ای آنتی تریپسین است ولی میزان این ماده در نخود بسیار کمتر از سویا است که این مقدار کم هم با حرارت از بین می رود ضمن اینکه حرارت تأثیر مثبت روی میزان پروتئین قابل هضم دارد. تانن ماده ضد تغذیه ای دیگری است که در نخود وجود دارد. هر چه مقدار تانن بیشتر باشد قابلیت هضم پروتئین نخود پائین تر خواهد بود. اگر به روشی بتوانیم مقدار مواد ضدتغذیه ای نخود را پائین آوریم این ماده با سویا رقابت خواهد کرد و با پروتئین سویا قابل مقایسه خواهد بود.
8- پودر گوشت
پودر گوشت در حدود 55% پروتئین خام دارد و تجزیه کردن و داشتن آنالیز آن بدلیل متغیر بودن ماده اولیه بصورت موردی، نیاز می باشد. میزان متیونین ، سیستئین و تریپتوفان آن کم و لیزین بالاست. میزان انرژی پودر گوشت به میزان چربی موجود در آن بستگی دارد. وجود یک آنتی اکسیدان در پودر گوشت برای جلوگیری از فساد آن اهمیت دارد . پودر گوشت به این دلیل که حرارت می بیند و رطوبتش گرفته می شود آلودگی ندارد. ولی بزودی ممکن است آلودگی به آن منتقل گردد. پودر گوشت اگر حاوی استخوان باشد باید با قیمت ارزانتری در اختیار مصرف کننده قرار گیرد و در این حالت 40 تا 50% پروتئین خام دارد و منبع خوبی برای کلسیم و فسفر می باشد البته هر چه فسفر آن پائین تر باشد بهتر است چون ممکن است محدود کننده باشد.میزان مصرف پودر گوشت بطور متوسط 5 تا 7% و حداکثر 10% می باشد. اگر مقدار پروتئین پودر گوشت نامشخص باشد بهتر است بیشتر از 4 تا 5% درجیره استفاده نشود.
9- پودر ماهی
پودر ماهی داخلی که از ماهی کیلکا بدست می آید حدود 60% پروتئین دارد. پودر ماهی خارجی از ماهی های آنچوی ، هرینگ ، منهادان گرفته می شود و در حدود 64% پروتئین دارد. ترکیب اسید آمینه ها و قابلیت هضم آنها بسیار بالاست. بخاطربو و مزه ای که در گوشت و تخم مرغ ایجاد می کند در مصرف آن محدودیت داریم و حداکثر 5% در جیره استفاده می شود. درجیره جوجه های گوشتی این میزان در آخر دوره باید به حداقل برسد.
اگرمیزان چربی پودر ماهی بیش از 1% باشد،مقدار بو بخصوص بعدازطبخ مشکل ساز است. پودرماهی هم همانند پودرگوشت باید حاوی آنتی اکسیدان باشد.
پودر ماهی ممکن است موجب سائیدگی سنگدان شود. زمانیکه این جراحات مشاهده شد باید بلافاصله مواد پروتئینی با منشاء حیوانی قطع شده و اندازه دانه های خوراک مقداری درشت تر گردد تا سنگدان به حالت عادی در آید.