پاسخ طبیعی و فیزیولوژیکی طیور به تنش گرمایی

جوجه های گوشتی که در معرض دماهای بالای محیطی قرار می گیرند ، تغییرات رفتاری زیادی از خود بروز می دهند که این تغییرات به پرنده اجازه می دهند تا با محیط اطراف خود ، تعادل گرمایی برقرار کند. 

---

پاسخ طبیعی و فیزیولوژیکی طیور به تنش گرمایی
جوجه های گوشتی که در معرض دماهای بالای محیطی قرار می گیرند ، تغییرات رفتاری زیادی از خود بروز می دهند که این تغییرات به پرنده اجازه می دهند تا با محیط اطراف خود ، تعادل گرمایی برقرار کند. بیشتر پرندگان ف به هنگام تنش گرمایی می نشینند ، برخی از آنها ساکت و آرام در نقطه ای می ایستند و برخی دیگر در کنا دیوارها و آبخوری ها به حالت قوز کرده می ایستند. معمولا در این شرایط ، پرندگان بال های خود را آویزان و باز می کنند تا با کاهش عایق بدنی ، سبب نفوذ و گسترش سرما به بدن خود گردند. در بدن پرنده ، با اتساع رگ های خونی بافت های سطحی (مانند پوست) ، جریان خون از برخی اندام های داخلی بدن مانند کبد ، کلیه ها و روده ها‌ ، به سمت پوست تغییر مسیر داده ، بدین طریق موجب تسهیل از دست دادن گرمای بدن می شود .
در شرایط گرما ، تنفس شدید یا نفس نفس زدن Panting در پرنده افزایش می یابد. خنک شدن و از دست دادن حرارت به هنگام تبخیر آب از مجاری تنفسی ، به پرنده کمک می کند تا حرارت تولید شده در بدن را دفع نماید. در هر صورت نفس نفس زدن که در نتیجه تنش گرمایی اتفاق می افتد ، به فعالیت زیاد ماهیچه ای نیاز دارد که به تبع آن نیاز به مصرف انرژی افزایش خواهد یافت .
بنابراین گرمای هوا ، با کاهش بازده انرژی همراه است. به طور طبیعی انتظار می رود که پدیده نفس نفس زدن هنگامی رخ دهد که دمای اطراف پرنده نزدیک یا بالاتر از 30 درجه سانتیگراد باشد. میزان رطوبت نسبی هوا به هنگام بروز تنش گرمایی ، بر میزان تبخیر آب از مجاری تنفسی تاثیر می گذارد که این وضعیت می تواند میزان دفع حرارت بدن را تحت تاثیر قرار دهد. طیور گوشتی نمی توانند به خوبی دیگر پرندگان اهلی ، دما و رطوبت نسبی بالای محیط را تحمل کنند در شرایطی که دما و رطوبت نسبی بالا است ، مرگ ناشی از تلاش پرنده برای خنک شدن ، به ویژه در پرندگان سنگین وزن ف بسیار سریع اتفاق می افتد. پرندگان معمولی ، از طریق نفس نفس زدن ، در هر گرم آبی که از طریق ریه ها بیرون می دهند تقریبا 540 کالری انرژی حرارتی از دست می دهند .
تاثیر نفس نفس زدن بر PH و تعادل اسیدی در جوجه های گوشتی :
PH خون به طور طبیعی به وسیله ریه ها و کلیه ها تنظیم می شود. این تنظیم ، با سیستم های متعدد بافری که از تغییرات سریع PH جلوگیری می کنند ، انجام می پذیرد. از آنجا که میزان تنفس در پرندگانی که تحت تاثیر تنش گرمایی قرار می گیرند ، افزایش می یابد ، به همان اندازه میزان دی اکسید کربن خون نیز کاهش می یابد. این امر ، موجب بروز آلکالوزیس (Alkalosis) تنفسی (افزایش PH خون) می شود. تنش گرمایی ، میزان پتاسیم و دیگر مواد معدنی بدن را نیز کاهش داده ، تعادل الکترولیتی بدن را تغییر می دهد .
ارتباط بین تنش گرمایی و کاهش مصرف دان:
مصرف دان در جوجه های گوشتی در شرایط محیطی گرم ، کاهش می یابد. این وضعیت ، بخشی از سازگاری فیزیولوژیکی پرنده در شرایط تنش گرمایی است. کاهش مصرف دان سبب کاهش دریافت روزانه مواد مغذی ، که با رشد پرنده در ارتباط هستند ، می شود. از آنجا که مصرف کمتر مواد مغذی ، به معنی تولید حرارت بدنی کمتر است ، بنابراین با وجود کند شدن سرعت رشد – به دلیل کاهش نیاز پرنده به از دست دادن گرما – تحمل شرایط گرمایی آسان می شود.
نتایج حاصل از تحقیقات ، به روشنی بیانگر این مطلب است که درصد زندمانی پرندگانی که هنگام تنش گرمایی مصرف دان آنها افزایش می یابد ، به ویژه در طول گرم ترین ساعات روز ، کاهش می یابد .
فواید اجرای برنامه قطع دان در زمان تنش گرمایی:
علاوه بر افزایش تلفات ناشی از تنش گرمایی در طیور گوشتی ، زیان های اقتصادی زیادی در ارتباط با این پدیده ، به دلیل کاهش میزان رشد و بازده غذایی ، ایجاد می گردد. بنابراین به طور طبیعی ، پرورش دهندگان ، به تحریک پرندگان برای مصرف دان در هوای گرم ، تمایل دارند. هر چند تمامی روش های مدیریتی که موجب افزایش مصرف دان یا فعالیت پرنده در گرم ترین ساعات روز می شود ، ممکن است نتیجه معکوس در پی داشته باشد.
مصرف زیاد دان ، تولید حرارت پرنده را افزایش داده که در نتیجه آن ، تلفات نیز افزایش می یابد. برنامه قطع دان در جوجه های گوشتی ، پیش از گرم ترین ساعات روز در طول این ساعات ، گرمای تولیدی توسط پرندگان را کاهش داده ، قدرت زنده مانی آنها را افزایش می دهد .
قطع دان ، گرمای ناشی از هضم و جذب و متابولیسم مواد مغذی را کاهش می دهد و همچنین تاثیری آرام بخش بر پرنده می گذارد. از آنجا که تحرک و جابه جایی حیوانات ، از طریق انقباض ماهیچه ها صورت می گیرد ، در نتیجه ، فعالیت فیزیکی ، سبب تولید گرما می شود. در شرایط گرما ، این نوع تولید حرارت نیز به بار گرمایی پرنده می افزاید .
بنابراین برای کاهش بار گرمایی ف تا آنجا که ممکن است باید پرندگان را در وضعیت آرام نگاه داشت. این عمل ، به ویژه در طول گرم ترین ساعات روز ، اهمیت دارد. با سپری شدن ساعات روز ، اهمیت دارد. با سپری شدن ساعات گرم روز و کاهش گرما ، جوجه های گوشتی معمولا دوباره مصرف دان را آغاز می کنند .
راهکارهای کاهش تنش گرمایی در جوجه های گوشتی:
در سالن های باز و در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب ، ایجاد جریان هوای مناسب و مصرف آب کافی ، ضروری است. در این شرایط ، تهویه باید در بیشترین حد ممکن باشد. جریان هوا ، در از بین بردن تجمع گاز آمونیاک ، دی اکسید کربن و رطوبت ، نقش بسزایی دارد. نفس نفس زدن ، با افزایش تبخیر آب از ریه ها همراه است. بنابراین پرنده در شرایط گرما مجبور است آب بیشتری مصرف کند تا از تنش ناشی از کاهش آب بدن (Dehydration) جلوگیری نماید. آب آشامیدنی خنک ، مصرف آب و غذا را تحریک کرده ، میزان مصرف آنها را افزایش می دهد .
در زمانی که پرنده با تنش گرمایی مواجه است ، کاهش دمای بدن بسیار مفید است. در شرایطی که دمای آب آشامیدنی کمتر از دمای بدن باشد ، حرارت بدن را جذب می کند. بنابراین در جوجه های گوشتی که در معرض تنش گرمایی قرار دارند ، فراهم کردن آب آشامیدنی خنک و کافی ، بسیار اهمیت دارد. معمولا هر عاملی که باعث افزایش مصرف آب آشامیدنی در زمان تنش گرمایی شود ، میزان زنده مانی پرنده را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
برخی از محققان ، افزایش زنده مانی در جوجه های گوشتی که در معرض تنش گرمایی قرار گرفته اند و از نمک هایی مانند بیکربنات پتاسیم ، کلرید پتاسیم ، کلرید سدیم و کلرید آمونیم استفاده کرده اند را ناشی از افزایش مصرف آب آشامیدنی می دانند ، نه از مصرف خود نمک به تنهایی .
تنظیم جیره برای بهبود عملکرد جوجه های گوشتی در شرایط تنش گرمایی تنش گرمایی باعث می شود که مصرف دان و در نتیجه دریافت مواد مغذی کاهش یابد.
بنابراین ، باید غلظت های مواد مغذی جیره را افزایش داد. افزایش غلظت پروتئین جیره به تنهایی روش نادرستی است. از آنجا که میزان انرژی جیره ، باید همگام با سایر مواد مغذی افزایش یابد ، بنابراین افزایش میزان چربی جیره نیز باید در نظر گرفته شود. غلظت های مواد معدنی و ویتامینه جیره نیز باید مورد بازنگری واقع شوند. اغلب ،‌ در طول دوره تنش گرمایی ، استفاده از ویتامین C به عنوان یک عامل ضد تنش گرمایی ، مورد توجه قرار می گیرد. انتخاب کوکسیدیواستات مناسب ، به همان اندازه انتخاب آنتی اکسیدان ها و بازدارنده های قارچ و کپک – که موجب ایجاد ضایعات مواد خوراکی می شوند – حائز اهمیت است.
از آنجا که پروتئین ، گرمای متابولیسمی بیشتری نسبت به هیدرات کربن و چربی تولید می کند ، بنابراین جیره های غذایی که از لحاظ اسیدهای آمینه ، نامتعادل باشند ، سبب افزایش تولید گرمای متابولیسمی خواهند شد. تعادل اسیدهای آمینه ، اهمیت ویژه ای دارد. باید سعی شود تا از جیره های با مقادیر کمتر پروتئین به همراه اسیدهای آمینه ساختگی به ویژه لیزین و متیونین استفاده شود .
خلاصـه :
• جوجه های گوشتی که در معرض تنش گرمایی قرار می گیرند مجبور به ایجاد تنظیم فیزیولوژیکی برای تحمل شرایط بحرانی زندگی خود هستند. در نتیجه تنش گرمایی ، مصرف دان کاهش و مصرف آب افزایش می یابد .
* متعادل کردن جیره ف می تواند به کاهش تولید گرمای متابولیسمی و حفظ مصرف مواد مغذی کمک نماید ، توجه به دریافت انرژی و متعادل کردن اسیدهای آمینه در شرایط تنش گرمایی ، بسیار مهم است .
* فراهم نمودن تهویه کافی و تحریک پرندگان به مصرف بیشتر آب ، ضروری است .
* به حداقل رساندن فعالیت پرنده در طول گرم ترین ساعات روز ، فشار گرمایی را کاهش می دهد .
* برنامه قطع کنترل شده دان ، موثر بوده ، معمولا باعث افزایش زنده مانی جوجه های گوشتی در زمان تنش گرمایی می گردد .