نقش ویتامینهای موجود درجیره مادرها بر جوجه‌درآوری

رشد و نمو طبیعی جنین مستلزم تامین کلیه مواد مغذی مورد نیاز در تخم مرغ است.

---

نقش ویتامینهای موجود درجیره مادرها بر جوجه‌درآوری
رشد و نمو طبیعی جنین مستلزم تامین کلیه مواد مغذی مورد نیاز در تخم مرغ است. که منشا تمام مواد ذخیره شده در تخم مرغ از مادرهایی است که خود این مواد را از طریق جیره غذایی دریافت کرده‌اند. بنابراین هرگونه کمبود یا زیادی یا عدم تعادل مواد مغذی می‌تواند منجر به مرگ و میر جنینی در دوره انکوباسیون گردد. با توجه به عوامل گوناگون دخیل در میزان جوجه‌درآوری و کیفیت جوجه در زیرفقط به نقش ویتامینها در فرآیند تولید جوجه می‌پردازیم.
ویتامینها برای اغلب واکنشهای متابولیسمی و نیز برای تکامل جنینی لازم و ضروری میباشد. بنابراین استفاده کمتر از حد نیاز در جیره‌های تجاری مادرها ، پی‌آمدهای منفی بر عملکرد تولیدی گله مادر دارد. با توجه به اینکه ویتامینها تنها ۴% کل هزینه دان را شامل می‌شود صرفه جویی در آن نمی‌تواند به عنوان یک راهکار مناسب تلقی گردد.
تاکید این نکته لازم است که کمبود یک ویتامین به تنهایی به ندرت ملاحظه می‌شود و اغلب علائم کمبود چند ویتامین هم زمانی دیده می‌شود که مخلوط ویتامینی به طور سهوی از جیره حذف شده باشد، یا اینکه در اثر سموم قارچی یا سایر عوامل تغذیه‌ای باشد. بدیهی است شناسایی دقیق موارد اخیر دشوار است، چراکه ممکن است گله یا جوجه علائم کیلنیکی کمبود ویتامین را نشان دهد، اما تجزیه جیره هیچ کمبودی را نشان نمیدهد. از همین رو مدیران فارمها معمولا نیازهای ویتامینی را کمی بالاتر از حد پایه در نظر میگیرند.
در ادامه به به نقش ویتامینها در تولید جوجه اشاره خواهد شد.
ویتامینها:
وجود ویتامینها برای اغلب واکنشهای متابولیسمی و تکامل جنین لازم است. با توجه به اینکه ویتامینها تنها ۴% از هزینه دان گله‌های مادر را شامل می‌شوند، صرفه جویی در مصرف آنها یک راهکار موفق نخواهد بود.
ویتامین A:
کمبود ویتامین A قبل از تاثیر بر جوجه‌ درآوری باعثص افت تولید خواهد شد. کمبود ویتامین A در جیره مرغ مادر می‌تواند باعث تلف شدن جنین در هفته اول انکوباسیون گردد، یا اینکه پس از تفریخ بعد از مدتی تلف شود و شاید بسیار ضعیف باشد و رشد مطلوبی نداشته باشد. البته باید توجه داشت که افزایش ویتامین A بیش از ۱۰۰۰۰ واحد بین المللی در هر کیلوگرم خوراک می‌تواند سبب تلفات زود هنگام جنین شده و خاصیت جوجه‌درآوری را هم کاهش می‌دهد.جنینهایی که دچار کمبود ویتامین A هستند علائم تغییر وضعیت Malpsition و عدم رشد طبیعی دستگاه گردش خون و مشکلات دیگر دیده می‌شود. در شرایط تجاری کمبود ویتامین A در جیره مرغان مادر به ندرت دیده می‌شود.
بیوتین:
بیوتین برای رشد و نمو طبیعی جنین و جوجه درآوری ضروری است. به نظر می‌رسد کاهش میزان بیوتین در جیره مرغان مادر گوشتی تا اندازه‌ای مشکلات بالشتک پا در جوجه‌های گوشتی را تشدید می‌کند. کمبود بیوتین باعث افزایش تلفات در هفته اول و سوم جوجه‌کشی می‌گردد. از علائم مشهود در حالت کمبود بیوتین می‌توان به رشد غیر طبیعی غضروفها، کوتاهی غیر طبیعی اندامها و منقار طوطی شکل نام برد.
ریبو فلاوین:
کمبود ریبو فلاوین از متداولترین کمبودها ی تغذیه‌ای موثر بر جوجه درآوری است. وجود ریبوفلاوین برای رشد و نمو جوجه ضروری است (۲/۷۴ میلیگرم در هر کیلوگرم خوراک برای بدست آوردن حداکثر جوجه‌درآوری). همچنین مقدار زیاد B12 در کاهش مقدار ریبوفلاوین موجود در زرده تخم مرغ دخالت دارد. کمبود ریبوفلاوین در جنین باعث خیز، افزایش مرگ و میر در ۹تا۱۴ روزگی دوره انکوباسیون، خونریزی، کرک و پرهای بهم ریخته، کوتولگی ، ناهنجاریهای غضروفی و کم‌خونی می گردد. میزان مرگ و میر به شدت کمبود بستگی دارد اما پرهای بهم ریخته از علائم بارز کمبود ریبوفلاوین است.
B12:
مطالعات زیادی نشان داده است که وجود B12 برای جوجه درآوری طبیعی ضروری است . محققان با افزودن ۳/۵۴میلیگرم ویتامین B12 در هر کیلوگرم خوراک توانستند به حداکثر جوجه‌درآوری دست پیدا کنند. همانطور که ذکر شد افزایش B12 باعث کاهش ریبوفلاوین در زرده می‌گردد . در صورت کاهش تولید، ناشی از کمبود B12 با اضافه کردن مقدار کافی از این ویتامین به جیره بعد از ۴ هفته تولید به حالت عادی باز می‌گردد.
کمبود B12 در نژاد لگهورن سفید تاثیر کمی بر جوجه‌درآوری داشت ، اما در ردآیلندرد باعث کاهش ۲درصدی در جوجه‌درآوری شد ، که این نشان دهنده اینست که حساسیت به کمبود B12 تا حدی مربوط به نژاد هم هست.
کمبود B12 باعث تلفات در هفته اول و افزایش تلفات در هفته سوم دوره انکوباسیون می‌گردد. از علائم کمبود می‌توان به خیز اطراف چشم – رشد ضعیف عضلات پا– خونریزی– کوتولگی- کوتاهی منقار- وضعیت غیر طبیعی سر بین پاها اشاره کرد.
اسید پانتوتنیک:
جیره‌ها یی که کمبود اسید پانتوتنیک دارند علاوه بر کاهش جوجه‌درآوری جوجه‌های حاصله دارای عضلات ضعیف – مفاصل متورم- و پردرآوری ضعیف هستند.
حداکثر تلفات جنینی در ۴روز اول انکوباسیون و پس از ۱۳ روزگی و پس از ۱۸ روزگی گزارش شده است.
تیامین:
غلاتی که به طور معمول در جیره غذایی طیور استفاده می‌شوند دارای مقادیر زیادی تیامین هستند. بنابراین کمبود این ویتامین در گله‌های مادر به ندرت رخ می‌دهد ، با این حال کمبود ویتامین باعث تورم اعصاب و تلفات جینینی می‌شود.
نیاسین:
حساسیت مادرها به کمبود نیاسین و در نتیجه جوجه درآوری متفاوت است .مثلا تلفات جنینی در لگهورن سفید در مراحل آخر مشاهده شده است در حالیکه در ردآیلندرد در اوایل جوجه کشی اتفاق افتاده است.
اسید فولیک:
نیاز مادرها به اسید فولیک برای جوجه‌درآوری بیش از تولید تخم مرغ است . کمبود این ماده سبب حالتها غیر طبیعی در جنین مانند کجی استخوان درشت نی – کوتاه شدن استخوانها- منقار معیوب و چسبندگی انگشتان می‌گردد. بیشتر جنینها ظاهر سالم دارند اما پس از نوک زدن به اتاقک هوایی میمیرند. گزارش شده است ذخیره طولانی مدت تخم مرغها در انبار نگهداری باعث کمبود اسید فولیک در جنین می‌گردد.
پیریدوکسین:
کمبیود پیریدوکسین در مرغها بلافاصله موجب بی اشتهایی و بدنبال آن کاهش جوجه‌درآوری و قطع تولید میگردد.
ویتامین K:
مطالعات نشان میدهد وجود ویتامین K برای جوجه درآوری طبیعی و زنده ماندن جوجه‌ها پس از تفریخ مورد نیاز است. خونریزی در جنین یا پرده‌های جنینی از علائم اولیه کمبود ویتامین K است.
ویتامین D3:
کمبود ویتامین D3 در اواخر جوجه کشی سبب تلفات جنین می‌گردد. که بیشتر در روزهای ۱۸و۱۹ اتفاق می‌افتد . علاوه بر تلفات کمبود ویتامین D3 سبب تغییر شکل در منقار و عدم تشکیل کامل اسکلت می‌گردد . البته نقش ویتامین D3 در متابولیسم و انتقال کلسیم از پوسته به جنین را هم نباید فراموش کرد.
ویتامین E:
وجود ویتامین E برای جوجه درآوری ضروری است. کمبود ویتامین E درجیره مادرهای گوشتی باعث افزایش تلفات جنینی در هفته اول انکوباسیون می‌گردد. این تلفات به طور یکسان در هفته‌های اول و سوم رشد دیده می‌شود.
از علائم کمبود می‌توان به لکه‌های تیره در چشم – کوری - سیستم عروقی غیر طبیعی (که منجر به جمع شدن ضایعات در زیر پوست و خونریزی می‌گردد) اشاره کرد.
افزودن ویتامین E به مادران باعث افزایش تیتر ایمنی و در نتیجه افزایش انتقال پادتن به جوجه‌ها می‌گردد. شاید بتوان گفت ویتامین E بیشترین تاثیر را بر کیفیت جوجه دارد.
در یک مطالعه به جیره مادرها به ترتیب ۲۵و۵۰و۷۵ میلی‌گرم ویتامین E افزوده شد ، اما تاثیر معنی داری بر هچ نداشت. با این حال بیشترین هچ در دز ۵۰میلیگرم بدست آمد و در میزان ۱۰۰ میلی‌گرم واکنش ایمنی جوجه‌ها افزایش یافت. همچنین در این آزمایش با تزریق ویتامین E به داخل تخم مرغ ضریب تبدیل غذایی بهبود یافت و تلفات کاهش یافته و وزن نهایی بیشتری در ۴۲روزگی بدست آمد.