در حال
جستجو...
- مقدمه و تعریف FPD
- شیوع در گلههای پرورش آزاد
- اندازهگیری و نمونهبرداری
- سیستم امتیازدهی
- عوامل مؤثر بر بروز درماتیت کف پا
- راهبردهای مدیریتی و تغذیهای
درماتیت کف پا (Footpad Dermatitis – FPD)
درماتیت کف پا، که با نامهای پودودرماتیت یا «سوختگی کف پا» نیز شناخته میشود، یکی از مشکلات شایع در صنعت طیور است. این بیماری با ایجاد ضایعات و زخمهای پوستی در ناحیه کف پا ظاهر میشود که از تغییر رنگ و هیپرکراتوز خفیف تا زخمهای عمیق نکروزه متغیر هستند. علت اصلی بروز آن تماس طولانیمدت پاها با بستر مرطوب و ترکیبات خورنده مدفوع و آمونیاک است.
روند شروع بیماری معمولاً با فرسایش تدریجی اپیدرم کف پا آغاز میشود. در مراحل اولیه ممکن است تنها لکههای تیره یا هیپرکراتوز مشاهده شود، اما با پیشرفت بیماری ضایعات باز، درد و احتمال بروز عفونت ثانویه افزایش مییابد. در موارد شدید توانایی راه رفتن پرنده مختل شده و کیفیت لاشه در کشتارگاه کاهش مییابد. بنابراین FPD نه تنها یک مشکل اقتصادی است بلکه یک شاخص مهم رفاهی به شمار میآید.
شیوع بیماری در گلههایی با پرورش آزاد
در گلههای پرورش آزاد و به ویژه سیستمهای ارگانیک، شیوع FPD معمولاً بالاتر است. شناسایی ضایعات در محیط باز همیشه آسان نیست و اغلب تنها در بازرسی پس از کشتار آشکار میشود. پرندگان آزاد در معرض آسیبهای سطحی ناشی از سنگها، شاخهها و اجسام نوکتیز هستند که در صورت وجود رطوبت به سرعت به ضایعات FPD تبدیل میشوند.
علاوه بر این، زمان ذبح بالاتر در پرندگان آزاد باعث میشود ضایعات بزرگتر، عمیقتر و مزمنتر دیده شوند. شرایط اقلیمی مرطوب، مسیرهای گلآلود و نقاط تجمع آب در نزدیکی ورودیها یا مسیرهای تردد، ریسک ابتلا را افزایش میدهند.
اندازهگیری درجه درماتیت کف پا و نمونهبرداری
برای برآورد شیوع FPD در یک گله نیازی به معاینه تمام پرندگان نیست. نمونهبرداری تصادفی از حدود 10٪ پرندگان میتواند تصویر مناسبی ارائه دهد. بهترین روش، همکاری دو نفره است: نفر اول پرنده را نگه میدارد و نفر دوم پاها را تمیز و معاینه میکند. ثبت شدت و شیوع با یک سیستم امتیازدهی استاندارد انجام میشود.
بهعنوان یک معیار عملی، اگر از بررسی 200 پا، مجموع امتیازات برابر یا بیش از 50 شود، نشاندهنده یک مشکل جدی مدیریتی یا محیطی در گله است که باید فوراً بررسی شود.
سیستم امتیازدهی درماتیت کف پا
امتیاز 0 – بدون ضایعه
هیچ ضایعه قابل مشاهدهای وجود ندارد؛ ممکن است تغییر رنگ جزئی یا هیپرکراتوز خفیف دیده شود. مواردی که قبلاً ضایعه داشته و بهبود یافتهاند نیز در این گروه قرار میگیرند.
امتیاز 1 – ضایعه خفیف
تغییر رنگ وسیعتر کف پا و ضایعات سطحی یا پاپیلاهای تیره مشاهده میشود. هیپرکراتوز واضحتر است و نشاندهنده شروع آسیب پوستی است.
امتیاز 2 – ضایعه شدید
اپیدرم بهطور قابل توجهی آسیب دیده، ممکن است زخم باز، دلمه ضخیم، خونریزی یا تورم مشاهده شود. خطر عفونت ثانویه بالاست و نیاز به بررسی فوری شرایط مدیریتی و محیطی دارد.
عوامل مؤثر بر بروز درماتیت کف پا (FPD)
1. کیفیت و مدیریت بستر
ایستادن طولانی روی بستر خیس باعث نرمی بالشتک پا و افزایش آسیبپذیری میشود. بستر باید چند عملکرد کلیدی ایفا کند: عایق حرارتی، جذب رطوبت و ایجاد مانع محافظ میان پاها و زمین. ویژگیهای بستر مناسب شامل سرعت خشک شدن معقول و ظرفیت بالای جذب رطوبت است. افزودن دورهای بستر تازه (حداقل هفتهای یک بار) و تبدیل سریع بستر مرطوب به خشک، شیوع ضایعات را کاهش میدهد.
مواد بستر جایگزین با جذب بهتر مانند تراشه چوب معمولاً مؤثرتر از نی بلند هستند. در سالنهای شیبدار میتوان از لایهبندی بستر برای جلوگیری از حرکت و ایجاد بخشهای خالی استفاده کرد.
2. مدیریت آبخوری و رطوبت بستر
آبخوریها منبع قابل توجهی از رطوبت بستر هستند؛ نشت از نیپلها و ریختن آب توسط پرندگان میتواند بستر را مرطوب کند. استفاده از نیپلهای استاندارد همراه با فنجانهای جمعآوری قطره، تنظیم فشار آب و تعداد مناسب آبخوریها برای کاهش ریختن آب ضروری است.
تراکم بالای گله، تهویه نامناسب و کنترل دمای ناکافی موجب افزایش رطوبت نسبی داخل سالن میشود که ارتباط مستقیمی با افزایش موارد FPD دارد. بنابراین تنظیم تهویه و دما در کنار مدیریت آبخوریها حیاتی است.
3. تغذیه و مواد مغذی
ترکیب جیره میتواند بر ریسک FPD تأثیر بگذارد. جیرههای مبتنی بر ذرت و کنجاله سویا معمولاً مدفوع با رطوبت بالاتری تولید میکنند. جیرههای پرچرب مدفوع چسبناک ایجاد میکنند و پلیساکاریدهای غیرنشاستهای (NSPs) میتوانند باعث تولید مدفوع سوزآور شوند که به اپیدرم آسیب میرساند.
استفاده از آنزیمهای تجزیهکننده NSP و تنظیم سطح نمک در خوراک میتواند به کنترل رطوبت مدفوع کمک کند. همچنین ریزمغذیهایی مانند بیوتین، ریبوفلاوین، اسید پانتوتنیک و اسیدهای آمینه سولفوردار در سلامت پوست نقش دارند، هرچند شواهد مستقیم درباره تأثیر مکملها بر کاهش FPD هنوز محدود است.
4. عوامل ژنتیکی
حساسیت به FPD در نژادهای مختلف متفاوت است. نژادهای آهسته رشد کمتر از نژادهای سریع رشد در معرض خطر قرار دارند و پرندگان نر نسبت به مادهها حساسیت بیشتری نشان میدهند. این عامل میتواند در انتخاب نژاد و استراتژیهای مدیریت طولانیمدت مد نظر قرار گیرد.
راهبردهای مدیریتی و تغذیهای برای پیشگیری و کنترل
اقدامات مؤثر شامل: حفظ بستر خشک، کنترل نشت و تنظیم آبخوریها، بهینهسازی تهویه و دما، کاهش تراکم گله، انتخاب بستر مناسب و اصلاح جیره غذایی است. همچنین پایش دورهای و نمونهبرداری تصادفی برای شناسایی زودهنگام ضایعات و اقدام اصلاحی ضروری است.
در محیطهای آزاد، اقدامات تکمیلی مانند پوشاندن مسیرهای پر تردد با ماسه یا تراشه چوب، نصب تشکهای مقاوم به رطوبت در ورودیها و مدیریت تردد در روزهای بارانی میتواند ریسک را کاهش دهد. اجرای ترکیبی از راهکارهای مدیریتی، تغذیهای و ساختاری بهترین نتیجه را در کاهش شیوع و شدت FPD به همراه دارد.
برای مشاوره تخصصی و بررسی شرایط مزرعه خود میتوانید با کارشناسان شرکتهای بازار بزرگ کشاورزی ایران تماس گرفته و برنامه عملیاتی اصلاح بستر، تهویه و تغذیه را دریافت کنید.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
