در حال
جستجو...
- چرا بذرها درخت میوه همشکل تولید نمیکنند
- تکثیر نباتی: پیوند و شکوفهگذاری
- تولید پیوندک از بذر
- خواب بذر و نیازمندیهای سرمادهی
- روش اول: یخچال (سرمادهی مصنوعی)
- روش دوم: فضای باز (سرمادهی طبیعی)
- مراقبت در نهالستان و زمانبندی شکوفهگذاری/پیوند
- خلاصه و نکات عملی
چرا بذرها درخت میوه همشکل تولید نمیکنند
برداشتن بذر از یک میوه و کاشتن آن معمولاً درختی به همان شکل والد تولید نمیکند. اکثر بذرهای درختان میوه در اثر گردهافشانی متقاطع به وجود میآیند: بذر نتیجه پیوند بین دانهگرده یک درخت و تخمک درختی دیگر است. بنابراین نهالها معمولاً هتروزیگوت هستند و مجموعهای از ژنها را از هر دو والد به ارث میبرند؛ در نتیجه ممکن است در مزه، بافت، اندازه میوه و ویژگیهای رویشی با درخت والد تفاوت داشته باشند.
تکثیر نباتی: پیوند و شکوفهگذاری
برای تولید درختانی که از نظر ژنتیکی با یک رقم مطلوب یکسان باشند، تولیدکنندگان و نهالستانها از تکثیر نباتی استفاده میکنند؛ رایجترین روشها پیوند و شکوفهگذاری (بَدینگ) هستند. در این روشها، قلمه یا جوانه رقم مورد نظر به یک پیوندک (rootstock) مناسب پیوند زده میشود. اسکیون (قلمه) کیفیت و هویت میوه را تعیین میکند، در حالی که پیوندک میتواند اندازه درخت، زودرسی (زمان اولین میوهدهی)، مقاومت به بیماریها و توان رویشی را کنترل کند.
تولید پیوندک از بذر
چنانچه نتوانید یا مایل نباشید پیوندکهای تجاری تهیه کنید، میتوانید با کاشت بذر همان گونه، پیوندک تولید کنید. هرچند نهالهای حاصل برای تولید میوه همشکل والد نخواهند بود، اما بهعنوان سیستم ریشۀ قوی برای پیوند مناسباند. بسیاری از نهالستانها از بذر جمعآوریشده از رقمهای شناختهشده نهال میکارند و سپس اسکیون رقم مطلوب را روی این نهالها پیوند میزنند.
خواب بذر و نیازمندیهای سرمادهی
بذرهای درختان میوه معمولاً پس از رسیدن میوه نیاز به دورهای از خواب (دوران پس از رسیدن) دارند که برای پایان یافتن تکامل جنین و کسب قابلیت جوانهزنی باید گذرانده شود. گونههایی مانند سیب، گلابی، هلو، گیلاس، آلو و بادام معمولاً به یک دوره سرمادهی نیاز دارند. مدت و دمای لازم برای این سرمادهی بین گونهها متفاوت است و در موفقیت جوانهزنی نقش اساسی دارد. انبارداری و سرمادهی مناسب برای تولید نهالهای سالم و زنده اهمیت فراوانی دارد.
روش اول: یخچال (سرمادهی مصنوعی)
1. بذر یا هسته را از میوههای کاملاً رسیده خارج کنید. تمامی بقایای گوشت میوه را پاک کرده و بذرها را در هوای آزاد خشک کنید.
2. بذرهای تمیز و خشک را در ظرفی دربدار (شیشه یا پلاستیک با در نیمهبسته) قرار داده و آنها را در جای خنک تا اواسط ژانویه نگه دارید. انبار خشک و خنک میتواند بذر را برای بسیاری از گونهها تا یک سال حفظ کند.
3. اگر بذرها هنوز سرمادهی طبیعی ندیدهاند، اواسط ژانویه آنها را با تورب مرطوب (نه خیس)، ماسه تمیز یا حولههای کاغذی خرد شده مخلوط کنید تا رطوبت کنترل شدهای فراهم شود. مجدداً در ظرف را ببندید.
4. ظرف در بسته را در یخچال به مدت حداقل 60 روز نگهداری کنید و تا پس از آخرین یخبندانهای شدید به آن زمان دهید. دماهای نزدیک به 1–5 °C معمولاً برای بسیاری از گونهها مناسب است—از یخزدگی کامل و از گرمای بیش از حد جلوگیری کنید.
5. اوایل بهار (بسته به اقلیم شما، حدود آوریل) بستر کاشت را آماده و بذرهای سترتیفیهشده را به عمق حدود یک تا دو برابر بلندترین بعد بذر بکارید. خاک را مرطوب ولی نه غرقابی نگه دارید و در زمان کاشت از مصرف کود خودداری کنید.
نکات روش یخچال
کنترل رطوبت در طول سرمادهی حیاتی است—اگر خیلی خشک باشد، جنین رشد نمیکند و اگر خیلی تر باشد، بذرها میتوانند پوسیده یا قارچزده شوند. از محیطهای استریل استفاده کرده و دورهای ظرفها را بررسی کنید.
روش دوم: فضای باز (سرمادهی طبیعی)
1. در پاییز، بستر خاک باغ را مانند سایر بذرها آماده کنید. یک شیار کمعمق به اندازه یک تا دو برابر طول بذر ایجاد کنید.
2. بذرهای تمیز را در شیار قرار دهید و روی آنها را با خاک سبک بپوشانید. روی ردیف یک تا دو اینچ ماسه تمیز بریزید تا از تشکیل پوسته سطحی که مانع جوانهزنی میشود، جلوگیری کند.
3. برای محافظت از جوندگان (سنجابک، سنجاب و ...) روی ردیف را با توری یا سیمجوش بپوشانید و لبهها را چند اینچ در خاک دفن کنید تا حیوانات نتوانند زیر آن را بکنند.
4. در بهار سال بعد (معمولاً آوریل) به ظهور نهالها دقت کنید. هنگام بیرون آمدن نهالها و رشد آنها، پوشش محافظ را بردارید تا رشد آنها محدود نشود.
مراقبت در نهالستان و زمانبندی شکوفهگذاری/پیوند
زمانی که نهالها به حدود 15–20 سانتیمتر ارتفاع رسیدند، نیاز به کوددهی سبک و آبیاری منظم دارند. میتوانید به ازای هر 30 سانتیمتر ردیف، 1–2 قاشق غذاخوری اوره به صورت نوار قرار دهید و کود را حدود 7–8 سانتیمتر از نهالها فاصله دهید تا از سوختگی ریشه جلوگیری شود. هر 10–12 روز بسته به آبوهوای منطقه بهصورت عمیق آبیاری کنید تا رطوبت یکنواخت حفظ شود.
نهالها یک ریشه میانی (تاپرود) توسعه میدهند. برای تسهیل انتقال بعدی، میتوانید با قرار دادن بیل زیر هر گیاه به عمق 12–15 سانتیمتر، ریشه میانی را قطع کنید تا سیستم ریشهای درهمتنیده و مناسب پیوند شکل گیرد.
زمانبندی برای شکوفهگذاری (بودینگ) بسته به گونه متفاوت است: برای هلو، شلیل، بادام و زردآلو معمولاً میتوان در تابستان نخست (اواخر تیر تا مرداد) جوانهگذاری کرد. اما برای سیب، گیلاس، گلابی و آلو معمولاً نهالها را اجازه میدهند یک فصل کامل رشد کنند و در مرداد–تیر سال دوم برای دستیابی به قطر و توان کافی ساقه اقدام به شکوفهگذاری میکنند.
خلاصه و نکات عملی
- بذرها معمولاً تولید نهالهای ژنتیکی متغیر میکنند؛ برای داشتن درختان «همشکل» از رقم والد از پیوند یا شکوفهگذاری استفاده کنید.
- امکان تولید پیوندک از بذر وجود دارد اما نیاز به سرمادهی مناسب—چه بهصورت طبیعی در فضای باز و چه با یخچال—برای تضمین جوانهزنی دارد.
- رعایت رطوبت و دما در طول سترتیفیکاسیون، محافظت از دانههای کاشتهشده در فضای باز در برابر جوندگان و مدیریت تغذیه و ریشه در نهالستان، از عوامل کلیدی موفقیت در آمادهسازی نهالها برای پیوند است.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
