در حال
جستجو...
عنصر روی در کشاورزی
- نقش عنصر روی در گیاه
- کمبود روی در گیاهان
- مهم‌ترین علائم کمبود روی در گیاهان
- چه شرایطی در خاک منجر به کمبود روی می‌شود؟
- نحوه مصرف و بهترین زمان مصرف کود روی
- منابع کودی روی
نقش عنصر روی در گیاه
عنصر روی (Zn) نقش‌های متعددی در رشد و تکامل گیاه ایفا می‌کند. این عنصر در سنتز تریپتوفان که پیش‌ساز هورمون اکسین (IAA) است، دخالت داشته و به این ترتیب به تنظیم رشد ساقه و توسعه ریشه کمک می‌کند. کمبود روی می‌تواند منجر به کاهش تولید اکسین و بنابراین کاهش رشد دیواره سلولی و جذب آب شود. روی به صورت کاتیون دوظرفیتی (Zn2+) و همچنین در ترکیبات هیدروکسیدی قابل جذب است.
از دیگر عملکردهای مهم روی در گیاهان می‌توان به تنظیم باز و بسته شدن روزنه‌ها (از طریق تأثیر بر نگهداری پتاسیم و سلول‌های محافظ روزنه)، بیوسنتز کلروفیل، متابولیسم نیتروژن، نقش کاتالیزوری در فعالیت‌های آنزیمی و افزایش مقاومت گیاه در برابر عوامل بیماری‌زا اشاره کرد. این مجموعه عملکردها سبب بهبود کیفیت میوه، افزایش گل‌دهی و باروری و بهبود ساختار بافت‌های گیاهی می‌شود.
کمبود روی در گیاهان
کمبود روی می‌تواند موجب کاهش عملکرد و کیفیت محصولات شود. این کمبود گاهی به‌صورت پنهان رخ می‌دهد و تا کاهش محسوس عملکرد دیده نشود، تشخیص داده نمی‌شود. بسیاری از گیاهان زراعی به‌خصوص غلات مانند برنج، گندم و ذرت و همچنین برخی میوه‌ها و سبزیجات حساسیت بالایی نسبت به کمبود روی دارند. در شرایط خاک‌های آهکی و با pH بالا یا استفاده مکرر از کودهای فسفاته احتمال بروز کمبود افزایش می‌یابد.
مهم‌ترین علائم کمبود روی در گیاهان
علائم بارز کمبود روی شامل کلروز بین رگبرگها به‌خصوص در برگ‌های جوان، کوتاه شدن میان‌گره‌ها و کاهش ارتفاع گیاه، کاهش سبزینگی بین رگبرگها، شکنندگی پوست درخت، ریزش گل و میوه و ضعف جوانه‌ها است. این علائم در مرحله‌های حساس رشد می‌تواند منجر به کاهش گل‌دهی، کاهش باروری و کوچک ماندن میوه‌ها گردد.
چه شرایطی در خاک منجر به کمبود روی می‌شود؟
برخی عوامل خاکی که دسترسی روی را کاهش می‌دهند شامل موارد زیر هستند:
- مصرف بالای کودهای فسفاته که با روی کمپلکس شده و قابلیت جذب را کاهش می‌دهد.
- pH بالای خاک و آهکی بودن که باعث ناپایداری روی و کاهش جذب می‌شود.
- دمای پایین خاک که جذب عناصر ریزمغذی را کند می‌کند.
- شوری و غلظت بالای نمک در خاک که تعادل یونی را بر هم می‌زند.
- غلظت بالای منیزیم یا بی‌کربنات که می‌تواند روی را غیرقابل استفاده کند.
- پایین بودن مواد آلی خاک که ظرفیت نگهداری و تأمین عناصر ریزمغذی را کاهش می‌دهد.
نحوه مصرف و بهترین زمان مصرف کود روی
کودهای حاوی روی براساس فرمولاسیون قابل استفاده به صورت محلول‌پاشی برگی، مصرف خاکی، آغشته کردن بذر و در مورد درختان تزریق به تنه هستند. انتخاب روش مناسب بستگی به نوع محصول، شدت کمبود و مرحله رشد دارد. محلول‌پاشی برای اصلاح سریع علائم روی در برگ‌ها مفید است در حالی که مصرف خاکی برای اصلاح بلندمدت ذخیره روی در خاک مؤثرتر است.
بهتر است مصرف روی در مراحل اولیه رشد و هنگام تشکیل اندام‌های تولیدمثل (گل‌دهی و تشکیل میوه) مورد توجه قرار گیرد. همچنین اصلاح خاک و کاهش pH (در صورت نیاز و با احتیاط) و افزایش مواد آلی می‌تواند دسترسی روی را برای فصل‌های آتی بهبود بخشد.
منابع کودی روی
منابع مختلفی برای تأمین روی وجود دارد که هرکدام مزایا و محدودیت‌هایی دارند:
- سولفات روی (ZnSO4): حاوی حدود 35% روی مؤثر است و از منابع متداول برای پخش قبل از کاشت یا کاربرد خاکی می‌باشد.
- اکسید روی (ZnO): غلظت روی بالا (حدود 78–80%) دارد اما باید کاملاً آسیاب شده باشد تا قابلیت مؤثر شدن در خاک را پیدا کند.
- فرمولاسیون‌های مایع و کلاته: برای محلول‌پاشی و مصرف ترکیبی با سایر کودهای مایع مناسب‌اند و در مواردی جذب سریع‌تری فراهم می‌کنند.
- تغذیه بذر (بذرمال): مصرف روی به صورت آغشته کردن بذر مخصوصاً در برنج و غلات می‌تواند جوانه‌زنی و ریشه‌زایی را بهبود دهد.
- کودهای آلی مانند کود مرغی که می‌تواند به‌طور طبیعی روی به خاک اضافه کند و در بلندمدت مفید است.
توصیه‌های عملی
- قبل از کاربرد گسترده، آنالیز خاک و برگه سنجش عناصر انجام دهید تا مقدار و نحوه مصرف بهینه تعیین شود. - در خاک‌های آهکی و با pH بالا، برنامه‌ای ترکیبی شامل اصلاح pH، افزایش مواد آلی و مصرف کودهای مناسب روی در نظر بگیرید. - در محصولات حساس مانند غلات و درختان میوه، به‌طور پیشگیرانه و در مراحل حساس رشد نظیر قبل از گل‌دهی و زمان تشکیل میوه، پیگیری جذب روی انجام دهید.
نتیجه‌گیری
عنصر روی، به‌عنوان یک ریزمغذی کلیدی، در افزایش عملکرد و کیفیت محصولات نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. تشخیص به‌موقع علائم کمبود، اصلاح شرایط خاک و انتخاب منبع و روش کاربرد مناسب، باعث پیشگیری از کاهش عملکرد می‌شود. برنامه‌ریزی تغذیه‌ای مبتنی بر تحلیل خاک و نیاز محصول بهترین راهکار برای مدیریت بهینه روی در سیستم‌های زراعی است.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
