در حال
جستجو...
بهترین نماتدکش
چکیده: این مقاله به معرفی نماتدها، ساختار و چرخهٔ زندگی آن‌ها، روش‌های انتشار و علائم خسارت در گیاهان می‌پردازد و راهکارهای پیشگیری و مبارزه شامل روش‌های فیزیکی، زراعی و شیمیایی را شرح می‌دهد. همچنین اطلاعاتی دربارهٔ آناتومی، حفرهٔ بدنی، باکتری‌ها و قارچ‌های همزیست و چشم‌اندازهای آینده در کنترل نماتدها ارائه شده است.
- نماتد چیست؟
- بهترین سم نماتدکش
- روش استفاده از سموم نماتدکش
- روش‌های مبارزه با نماتد
- آناتومی نماتدها
- حفره بدنی نماتدها
- سیکل زندگی نماتدها
- طریقه انتشار نماتدها
- طبقه‌بندی نماتدها و نحوهٔ حمله
- باکتری‌ها و قارچ‌های همزیست با نماتدها
- آینده نماتدها در محیط زیست گیاهان
نماتد چیست؟
نماتدها تنها پارازیت‌های گیاهی هستند که به سلسلهٔ حیوانات تعلق داشته و در مطالعات بیماری‌های گیاهی بررسی می‌شوند. ظاهراً شبیه کرم‌اند ولی از نظر طبقه‌بندی با کرم‌های حقیقی متفاوت هستند. هزاران گونهٔ آزاد در آب و خاک زندگی می‌کنند و گروهی دیگر پارازیت حیوانات یا گیاهان هستند. نماتدهای گیاهی معمولاً کوچک (کمتر از 3 میلی‌متر) بوده و به‌خاطر زندگی در خاک دیرتر شناخته شدند.
بهترین سم نماتدکش
یکی از مؤثرترین نماتدکش‌های معرفی‌شده، محصولی به نام Velum Prime است که توسط شرکت بایر تولید و در کنترل گستردهٔ نماتدها موفق گزارش شده است. این سم به‌خصوص در مواردی که آلودگی گسترده و خسارت شدید باشد، کاربردی است و باید طبق دستورالعمل تولیدکننده و با توجه به اصول ایمنی و محیط‌زیست استفاده شود.
هشدار: استفادهٔ ناصحیح از نماتدکش‌ها می‌تواند به محیط‌زیست و میکروارگانیسم‌های مفید خاک آسیب بزند؛ همیشه مقدار و زمان مصرف را با کارشناس هماهنگ کنید.
روش استفاده از سموم نماتدکش
بسیاری از نماتدکش‌ها محلول در آب هستند و طریقهٔ مصرف روی برچسب آن‌ها ذکر می‌شود. برای نمونه، طرز مصرف معمول Velum Prime به صورت مخلوط کردن 2–3 سی‌سی در یک لیتر آب (یعنی حدود 200–300 سی‌سی در 100 لیتر آب) گزارش شده است. قبل از کاربرد، زمین یا گلخانه باید آبیاری شود تا سطح خاک نمناک باشد؛ سپس با سیستم آبیاری قطره‌ای یا آبیاری سطحی سم توزیع می‌شود تا به عمق خاک نفوذ کند و نماتدهای ریشه را هدف قرار دهد.
روش دستی و زمان‌بندی
در روش دستی، پس از آبیاری، به دور هر بوته یا درخت متناسب با اندازهٔ آن مقداری از محلول ریخته می‌شود (معمولاً بین 1 تا 10 لیتر بسته به اندازه گیاه). اثرگذاری اولیه سم معمولاً طی 3–7 روز ظاهر می‌شود و در صورت نیاز تکرار درمان پس از 20–30 روز انجام می‌گیرد. بهترین زمان برای کاربرد پس از کاشت و در مراحل اولیه رشد (مثلاً هنگام 2–3 برگی شدن نبات) است تا کنترل مؤثرتر انجام شود.
نکته: همیشه پیش از استفاده از هر سم، برچسب و دستورالعمل تولیدکننده را مطالعه کرده و از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده کنید.
روش‌های مبارزه با نماتد
برای پیشگیری و کنترل نماتدها ترکیب روش‌های زراعی، فیزیکی و شیمیایی توصیه می‌شود. روش‌های مؤثر شامل یخ‌آب‌دهی در مناطق سردسیر، استریل‌سازی خاک در گلخانه‌ها، استفاده از گیاهان مکمل و تناوب زراعی (آیش یا تغییر نوع محصول) و کشت رقم‌های مقاوم است. پس از کاشت، کاربرد به‌موقع نماتدکش‌ها در مراحل اولیه رشد می‌تواند خسارت را کاهش دهد.
- یخ‌آب دادن به زمین در مناطق سردسیری
- استریل نمودن خاک در محیط گلخانه‌ای
- استفاده از گیاهان مکمل همراه با کشت اصلی
- تناوب زراعی و تعویض نوع محصول
- کشت ارقام مقاوم به نماتد
- استفادهٔ هدفمند از نماتدکش‌ها پس از کاشت
آناتومی نماتدها
نماتدها بدن شفاف یا نیمه‌شفافی دارند که اعضای داخلی آن‌ها زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است. بدن آن‌ها مقطعی، صاف و بدون بند یا زائدهٔ خارجی است. پوست یا کوتیکول آن‌ها بی‌رنگ و گاهی دارای خطوط یا نقش‌هایی است؛ این کوتیکول در هر پوست‌اندازی جدا می‌شود تا رشد ادامه یابد. برخی گونه‌ها در ماده هنگام بلوغ متورم یا گلابی‌شکل می‌شوند.
حفره بدنی و دستگاه‌ها
حفرهٔ بدنی نماتدها از نظر تکاملی ابتدایی است و محتوی مایعی است که در برخی عملکردها نقش دارد. دستگاه گوارش شامل دهان، مری، روده و مقعد است؛ بسیاری از نماتدهای پارازیت گیاهی دارای خرطوم هستند که برای نفوذ و سوراخ‌کردن سلول‌های گیاهی کاربرد دارد. دستگاه عصبی در آن‌ها نسبتاً تکامل‌یافته است؛ اما سیستم دفعی کمتر توسعه یافته است. دستگاه تناسلی ماده‌ها و نرها توسعه‌یافته و تولیدمثل معمولاً از طریق تخم‌گذاری انجام می‌شود.
سیکل زندگی نماتدها
نماتدهای گیاهی معمولاً چهار مرحلهٔ لاروی دارند؛ تخم‌ها به لارو تبدیل می‌شوند و لاروها با پوست‌اندازی مراحل لاروی بعدی را طی می‌کنند تا بالغ شوند. سیکل زندگی از تخم تا تخم تحت شرایط مساعد (دما و رطوبت مناسب) ممکن است در حدود 20–30 روز تکمیل شود. دماهای پایین یا نامساعد رشد را کند یا متوقف می‌کند. برخی گونه‌ها در شرایط نامطلوب به حالت مقاوم درمی‌آیند و سال‌ها زنده می‌مانند تا میزبان مناسب ظاهر شود.
طریقه انتشار نماتدها
انتشار نماتدها در مناطق مختلف از طریق آب (آبیاری، باران)، باد (در بعضی گونه‌ها)، حیوانات و ابزارآلات کشاورزی انجام می‌شود. هر چند حرکت فعال نماتدها در خاک محدود است، آب نقش اصلی در جابجایی آن‌ها دارد. نماتدها معمولاً در اطراف ریشهٔ گیاهان حساس تجمع می‌کنند و می‌توانند تا عمق‌های قابل توجهی مهاجرت کنند. پخش از طریق بذر یا بقایای گیاهی آلوده نیز بسیار مؤثر است.
طبقه‌بندی نماتدها و نحوهٔ حمله به گیاهان
نماتدهای پارازیت گیاهی در شاخهٔ Nematoda و راستهٔ Tylenchida قرار دارند و دارای زیرگروه‌های مختلفی هستند که میزبان‌ها و رفتار تغذیه‌ای متنوعی دارند؛ مانند نماتدهای گندم، چغندر، پنبه، ذرت و مرکبات. نماتدها ممکن است پارازیت داخلی (ورود به نسج گیاه و تغذیهٔ درونی) یا پارازیت خارجی (تغذیه از سطح ریشه) باشند و در هنگام تغذیه بزاق‌هایی ترشح می‌کنند که به حل کردن بافت میزبان کمک می‌کند.
علائم حمله
علائم حمله ممکن است شامل تشکیل غده یا گال روی ریشه، تغییر رنگ و زخم در بافت ریشه، شاخه‌شاخه شدن غیرطبیعی ریشه و پوسیدگی ریشه باشد. در نتیجهٔ حمله، رشد عمومی گیاه کاهش یافته و علائم کمبود عناصر یا زردی برگ‌ها و پژمردگی در هوای گرم ظاهر می‌شود که منجر به کاهش مقدار و کیفیت محصول می‌گردد. برخی گونه‌ها به اندام‌های فوقانی نیز حمله کرده و علائمی مانند پیچیدگی برگ، لکه یا تغییرات گل ایجاد می‌کنند.
باکتری‌ها و قارچ‌های همزیست با نماتدها
تحقیقات نشان داده‌اند که برخی باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌توانند در همراهی و انتقال نماتدها نقش داشته باشند؛ بعضی گونه‌ها به نماتدها کمک به تکثیر یا انتقال می‌کنند و برخی دیگر به عنوان عامل کنترل زیستی ممکن است علیه نماتدها باشند. شناسایی و بهره‌گیری از میکروارگانیسم‌های کنترل‌کنندهٔ نماتدها یکی از حوزه‌های مهم تحقیقاتی است.
آینده نماتدها در محیط زیست گیاهان
چشم‌انداز مبارزه با نماتدها به سوی استفادهٔ بیشتر از روش‌های بیولوژیک و ترکیبی میل دارد؛ احتمالاً در آینده میکروارگانیسم‌های کنترل‌کنندهٔ مؤثرتری توسعه پیدا کنند که به‌صورت هدفمند نماتدها را مهار کنند. از طرفی توسعهٔ ارقام مقاوم و بهینه‌سازی مدیریت زراعی نیز نقش مهمی در کاهش وابستگی به سموم شیمیایی خواهد داشت.
نکته: مبارزهٔ مؤثر با نماتدها معمولاً نیازمند ترکیب چند روش (زراعی، فیزیکی، بیولوژیک و شیمیایی) و مشاوره با کارشناسان تخصصی است.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
