در حال
جستجو...
انواع کود و نحوه انتخاب کود مناسب
- چرایی وجود انواع مختلف کود
- کودهای معدنی (شیمیایی)
- کودهای نیتروژن (N)
- کودهای فسفر (P)
- کودهای پتاسیم (K)
- کودهای ترکیبی (NPK)
- عناصر ثانویه و ریزمغذی‌ها
- کودهای آلی
- کودهای با آزادسازی کند
- اشکال کودها (مایع، پودری، گرانول)
- چگونه نوع مناسب کود را انتخاب کنیم
- نتیجه‌گیری
چرا انواع مختلف کود وجود دارد؟
گیاهان برای رشد سالم به مجموعه‌ای از عناصر غذایی نیاز دارند که از طریق ریشه‌ها از خاک جذب می‌شوند. هر بار برداشت محصول، بخشی از ذخایر غذایی خاک مصرف می‌شود و اگر این مواد بازتأمین نشوند، ظرفیت تولیدی زمین کاهش می‌یابد. کودها به جبران این کسری‌ها کمک کرده و کمبود عناصر را برطرف می‌کنند. سه عنصر اصلی که اغلب در تعیین نوع کود نقش دارند، نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) هستند؛ اما ریزمغذی‌ها و عناصر ثانویه نیز اهمیت دارند.
کودهای معدنی (شیمیایی)
کودهای معدنی یا شیمیایی از ترکیباتی ساخته می‌شوند که به‌منظور تأمین عناصر غذایی ماکرو تولید شده‌اند. این کودها معمولاً ارزان، آسانِ استفاده و سریع‌الاثر هستند؛ اما می‌توانند اسیدیته خاک را تغییر دهند، میکروارگانیسم‌های مفید خاک را کاهش داده و در صورت مصرف بیش از حد، آلودگی آب‌های زیرسطحی و انتشار گازهای گلخانه‌ای را افزایش دهند. برای کاهش این مشکلات، انواعی از محصولات نظیر کودهای آزادسازی کند، افزودنی‌های بازدارنده یورئاز و بازدارنده‌های نیترات‌سازی توسعه یافته‌اند.
کودهای نیتروژن (N)
نیتروژن از عناصر حیاتی برای رشد رویشی گیاهان است و در فازهای میانی چرخه رشد، نیاز به آن بیشتر است. انواع رایج شامل آمونیوم نیترات، کلسیم آمونیوم نیترات (CAN)، اوره و محلول UAN هستند. اوره به‌دلیل درصد بالای نیتروژن (حداقل 44%) و تطبیق‌پذیری، کاربرد گسترده‌ای دارد. البته مصرف بیش از حد نیتروژن می‌تواند باعث «سوختگی کود» شود؛ بنابراین باید در زمان مناسب و با میزان دقیق مصرف گردد.
در برخی شرایط محیطی، نیتروژن ممکن است از طریق تبخیر (ولاتیلاسیون)، شست‌وشو (لوچینگ) یا دنیتریفیکاسیون از دست برود. برای کاهش این اتلاف‌ها، از کودهای پوششی، کودهای با آزادسازی کنترل‌شده و مهارکننده‌های آنزیمی استفاده می‌شود.
کودهای فسفر (P)
فسفر در تقویت سیستم ریشه‌ای، گل‌دهی، تشکیل دانه و بهبود عملکرد تولید مثل نقش دارد. فسفر معمولاً در محدوده ریشه باقی می‌ماند و نفوذ آن به بافت‌های گیاهی فراتر از ریشه محدود است؛ از این رو، اغلب توصیه می‌شود که کودهای فسفر را قبل از کاشت یا به‌صورت آزادسازی کند استفاده کنید تا تأمین پیوسته در فصل رشد برقرار شود. نمونه‌های رایج شامل سوپر فسفات تک، سوپر فسفات سه‌گانه، دی‌آمونیوم فسفات (DAP) و آمونیوم پلی‌فسفات مایع هستند.
کودهای پتاسیم (K)
پتاسیم به رشد ریشه، کیفیت محصول، تنظیم فرایندهای فتوسنتزی و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند. کمبود پتاسیم معمولاً با زرد یا قهوه‌ای شدن حاشیه برگ‌ها و ریزش برگ‌ها همراه است. انواع متداول پتاسیم عبارت‌اند از پتاسیم کلرید (KCl)، پتاسیم سولفات (K2SO4) و پتاسیم نیترات (KNO3).
کودهای ترکیبی ان پی کا (NPK)
کودهای ترکیبی حاوی نسبت‌های مختلف N، P و K هستند و برای تأمین نیازهای خاص محصول و نوع خاک فرموله می‌شوند. نسبت‌های متداول مانند 10-10-10 یا 15-15-15 باتوجه‌به قابلیت نگهداری مواد مغذی توسط خاک و نیاز محصول انتخاب می‌شوند.
گوگرد، منیزیم، کلسیم و ریزمغذی‌ها
عناصر ثانویه مانند گوگرد (S)، منیزیم (Mg) و کلسیم (Ca) معمولاً همراه با کودهای اصلی یا به‌صورت اصلاحات خاک اضافه می‌شوند. ریزمغذی‌ها (آهن، منگنز، روی، بور، مولیبدن، مس و غیره) در مقادیر اندک نیاز گیاه را تأمین می‌کنند و اغلب به‌صورت محلول‌پاشی برگ (فولار) مؤثرترند.
| عنصر | نقش در گیاه |
|---|---|
| نیتروژن (N) | تشکیل پروتئین |
| فسفر (P) | فتوسنتز و فرآیندهای سلولی |
| پتاسیم (K) | تولید محصولات با کیفیت بالاتر |
| کلسیم (Ca) | تقویت ساختار گیاه |
| منیزیم (Mg) | تشکیل کلروفیل |
| گوگرد (S) | تولید اسیدهای آمینه |
| بور (B) | رشد سلولی سالم و تشکیل گرده |
| کلر (Cl) | مدیریت تنش آبی |
| مس (Cu) | کاتالیست واکنش‌های شیمیایی در سلول |
| آهن (Fe) | شرکت در واکنش‌های آنزیمی و انتقال الکترون |
| منگنز (Mn) | تشکیل کلروفیل و تنظیم آنزیم‌ها |
| مولیبدن (Mo) | افزایش کارایی جذب N و P |
| نیکل (Ni) | تنظیم برخی فرایندهای بیوشیمیایی |
| روی (Zn) | تشکیل پروتئین، نشاسته و هورمون رشد |
کودهای آلی
کودهای آلی از منابع گیاهی، حیوانی یا معدنی طبیعی تهیه می‌شوند و اغلب به‌صورت کمپوست، کود حیوانی، پودر استخوان، امولسیون ماهی، کود سبز، جلبک و غیره موجودند. این کودها می‌توانند مجموعه‌ای از ماکرو، میکرو و عناصر کم‌مقدار را تأمین کنند و در بهبود ساختار خاک، افزایش ماده آلی خاک (SOM) و فعال‌سازی میکروارگانیسم‌های مفید بسیار مؤثرند. هرچند تجزیه و آزادسازی مواد غذایی در کودهای آلی کندتر است، اما اثرات مثبت بلندمدت بر سلامت خاک و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای چشمگیر است.
کودهای با آزادسازی کند (Slow-Release)
کودهای آزادسازی کند معمولاً شامل یک هسته مغذی هستند که با پوششی از رزین یا پلیمرهای حاوی گوگرد پوشانده شده‌اند و به‌تدریج در معرض رطوبت، حرارت یا میکروارگانیسم‌های خاک تجزیه می‌شوند و مواد را در طول زمان آزاد می‌کنند. این نوع کودها برای کاهش اتلاف عناصر، تأمین تغذیه پیوسته و کاهش تعداد کاربردها مناسب‌اند؛ به‌ویژه در شرایط تنش مانند خشکسالی می‌توانند کاربردی باشند.
اشکال کودها: مایع، پودری و گرانول
کودها در سه شکل اصلی عرضه می‌شوند: مایع (برای کوددهی از طریق آبیاری یا سم‌پاشی)، پودری قابل حل و گرانول. کودهای مایع سریع‌الاثر و قابل جذب سریع هستند اما هزینه و یکنواختی پخش ممکن است چالش‌زا باشد. کودهای گرانولی در کاربرد یکنواخت آسان‌ترند ولی جذب آنها کندتر است. انتخاب شکل مناسب بستگی به هدف تغذیه‌ای، زیرساخت‌های آبیاری و امکانات ماشین‌آلات دارد.
چگونه نوع مناسب کود را انتخاب کنیم
انتخاب صحیح کود نیازمند بررسی چند فاکتور است:
- انجام آزمون خاک برای شناسایی کمبودها یا مازاد عناصر.
- شناخت نیازهای تغذیه‌ای محصول در مراحل مختلف رشد.
- انتخاب نسبت NPK مناسب مطابق نیاز محصول (مثلاً سبزیجات برگ‌دار به نیتروژن بیشتر نیاز دارند، در حالی‌که گیاهان زینتی به فسفر بیشتری برای گل‌دهی نیاز دارند).
- توجه به اثرات زیست‌محیطی مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، خطر شست‌وشوی نیترات و آلودگی آب.
- تدوین برنامه کاربردی شامل زمان، روش و میزان بهینه کود برای جلوگیری از شوری خاک و اتلاف مواد مغذی.
نتیجه‌گیری
به‌طور کلی، استفاده هوشمندانه از کودها—با در نظر گرفتن آزمون خاک، نیاز محصول و زمان‌بندی مناسب—باعث افزایش عملکرد و کیفیت محصول و در عین حال کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی می‌شود. ترکیب کودهای آلی و معدنی، بهره‌مندی از کودهای آزادسازی کند و به‌کارگیری فناوری‌های کشاورزی دقیق نظیر نقشه‌های پوشش گیاهی و نقشه‌های بهره‌وری (جهت اعمال نرخ متغیر) می‌تواند تعادل مطلوب بین تولید و پایداری را فراهم آورد.
تاریخ انتشارمقاله به زبان انگلیسی : 28.11.2023
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
