کاربرد کود گوگرد در تولید محصولات کشاورزی

1. مقدمه و اهمیت گوگرد
2. منابع خاکی و مناطق مستعد کمبود
3. نمونه‌برداری و جذب عناصر (جدول)
4. علائم کمبود گوگرد
5. تشخیص و افتراق از سایر تنگناها
6. انواع کودهای گوگردی و ویژگی‌ها
7. روش‌های کاربرد کود
8. کود دامی و نقش آب آبیاری
9. توصیه‌های کوددهی و نکات ایمنی
10. جمع‌بندی

مقدمه و اهمیت گوگرد

گوگرد یک عنصر ضروری برای تولید پروتئین، ساختار آنزیم‌ها و سنتز کلروفیل است. بسیاری از اسیدهای آمینه ضروری حاوی گوگرد بوده و بنابراین گوگرد برای سنتز پروتئین در گیاه حیاتی است. بر خلاف نیتروژن که در گیاه قابل انتقال است، گوگرد به‌طور محدود در گیاه جابه‌جا می‌شود؛ بنابراین گیاهان نیازمند تأمین مستمر گوگرد از زمان رویش تا رسیدگی هستند. در حالت کمبود، برگ‌های جدید رنگ روشن یا زرد به خود می‌گیرند و رشد آن‌ها متوقف می‌شود؛ در حالی که برگ‌های قدیمی‌تر سالم به‌نظر می‌رسند.

منابع خاکی و مناطق مستعد کمبود در آلبرتا

منبع اصلی سولفات-گوگرد در سطح خاک، تجزیه مواد آلی است. خاک‌های شنی، فقیر از ماده آلی و یا قرار گرفته در دامنه‌های بالایی یا میانی زمین با ریسک بالای شسته شدن سولفات مواجه‌اند. در آلبرتا، خاک‌های Thin Black، Black و Gray Wooded به‌دلیل بارش بالاتر و قابلیت شسته شدن بیشتر، بیشترین احتمال کمبود گوگرد را دارند. در مقابل، خاک‌های Brown و Dark Brown در جنوب و جنوب‌مرکزی اغلب دارای گچ (کلسیم سولفات) در زیرخاک بوده و از نظر گوگرد زیرزمینی مناسب‌ترند؛ اما ممکن است سطح خاک فقیر از سولفات باشد تا زمانی که ریشه‌ها به لایه‌های زیرین برسند.

نمونه‌برداری و مقادیر برداشت عنصرها (جدول)

مقدار مصرف و برداشت عناصر توسط محصولات مختلف متفاوت است. نمونه‌برداری مؤثر خاک از لایه‌های مختلف (0–15، 15–30 و 30–60 سانتی‌متر) به‌ویژه برای تعیین موجودی سولفات در عمق‌های مختلف اهمیت دارد؛ زیرا سولفات می‌تواند پس از بارش به عمق منتقل شود.

علائم کمبود گوگرد

علائم کمبود گوگرد بین گونه‌ها متفاوت است. در بسیاری از محصولات علفی و غلات، زرد شدن برگ‌های جدید (نه برگ‌های پیر) یک شاخص قوی کمبود گوگرد است. در کلزا، علائم ممکن است از مرحله یک برگی ظاهر شود: برگ‌های تازه تر به رنگ سبز کم‌رنگ تا زرد درآمده و رگبرگ‌ها ممکن است تیره شوند. برگ‌ها ممکن است حالت «کاپ‌خورده» داشته و سپس حاشیه‌ها به سمت ارغوانی یا قرمز مایل شوند. گل‌ها کوچک‌تر و کم‌رنگ و غلاف‌ها ناقص و رنگ‌پریده می‌شوند؛ در کمبود خفیف، رشد رویشی مناسب اما رشد گل و غلاف‌ها کاهش می‌یابد.

تشخیص و افتراق از دیگر محدودیت‌ها

تشخیص صرفاً بر پایه مشاهده می‌تواند گمراه‌کننده باشد؛ بنابراین همراه با مشاهده علائم، نمونه‌برداری خاک و تحلیل بافت گیاهی ضروری است. علائمی شبیه به کمبود گوگرد می‌تواند ناشی از علف‌کش‌ها (گروه‌های 2 و 4)، کمبود بور، آفتاب‌سوختگی یا مشکلات ریشه‌ای مانند کرم‌ریشه‌ها و بیماری‌های پوسیدگی ریشه باشد. برای مثال: علف‌کش‌های گروه 4 مانند 2,4‑D یا dicamba می‌توانند باعث کاپ‌شدن برگ‌ها شوند؛ اما معمولا رگبرگ‌ها تیره نمی‌شوند؛ این تفاوت به افتراق کمک می‌کند.

انواع کودهای گوگردی و ویژگی‌های آن‌ها

کودهای گوگردی عمدتاً به دو شکل موجود هستند: سولفات قابل حل (مثلاً سولفات آمونیوم 21-0-0-24 یا 20-0-0-24) و گوگرد عنصری (S°) که نامحلول بوده و باید توسط میکروب‌ها اکسید شده و به سولفات تبدیل شود. کودهای سولفاته سریعاً در دسترس گیاه قرار می‌گیرند، اما به‌خاطر تحرک بالا مستعد شسته شدن‌اند. کودهای عنصری هزینه تولید و حمل‌ونقل کمتری دارند و نیتروژن اضافه نمی‌کنند، اما زمان تبدیل آن‌ها به سولفات بستگی به اندازه ذرات و شرایط محیطی دارد.

ویژگی‌های کود عنصری

ذرات S° که پس از دوره‌های یخ‌زدگی و بارش به ذرات کوچکتر (زیر 150 میکرون) تجزیه شوند، سریع‌تر توسط میکروب‌ها اکسید شده و به سولفات تبدیل می‌گردند. لذا محصولات با قابلیت پخش‌پذیری بالا عملکرد بهتری در کوتاه‌مدت نشان می‌دهند. با این حال، توصیه می‌شود S° به‌صورت پخش سطحی در سال قبل از نیاز گیاه اعمال شود تا فرصت کافی برای اکسیداسیون فراهم گردد. در صورت جاگذاری یا دفن سریع ذرات، تبدیل کند شده و اثر کود دیرتر ظاهر می‌شود.

روش‌های کاربرد کود

کودهای سولفاته (مثل سولفات آمونیوم) می‌توانند به‌صورت نواری (banding)، کنار ردیف یا حتی پخش سطحی مورد استفاده قرار گیرند؛ اما نواری کردن نزدیک بذر معمولاً کارایی جذب را افزایش می‌دهد و رشد محصول را نسبت به علف‌های هرز ترجیح می‌دهد. پخش سطحی روی برف عموماً توصیه نمی‌شود چون در موارد بارش و روان‌آب ممکن است بخشی از سولفات جابجا شود.

کود دامی و نقش آب آبیاری

کود دامی می‌تواند منبعی از گوگرد باشد، اما نسبت N:S در انواع کود دامی متفاوت است و ممکن است برای کلزا کافی نباشد. نسبت‌های N:S بالاتر از 10:1 معمولاً برای کلزا مناسب نیستند؛ این محصول معمولاً نسبت نزدیک به 7:1 نیاز دارد. از سوی دیگر، آب آبیاری در جنوب آلبرتا حاوی سولفات است و حدود 30 lb/ac سولفات را در هر 30 cm آب آبیاری اعمال می‌کند که معمولاً برای یک فصل کافی است.

توصیه‌های کوددهی و نکات ایمنی

نمونه‌برداری خاک باید به‌صورت لایه‌ای (0–15، 15–30، 30–60 سانتی‌متر) انجام شود تا موجودی سولفات در عمق‌های مختلف مشخص شود. در مزرعه‌هایی که پراکندگی S بسیار بالاست، نمونه‌برداری شبکه‌ای یا سامانه‌های مرجع زمینی (benchmark) می‌تواند کمک کند تا تصمیم‌های کوددهی دقیق‌تری اتخاذ شود. کود سولفاتی در بهار و به‌صورت باندینگ برای تأمین سریع S در محصولات حساس بهتر عمل می‌کند. کود عنصری را باید یک سال یا بیشتر قبل از نیاز گیاه پخش سطحی کرد تا فرصت اکسیداسیون فراهم گردد.

جمع‌بندی

گوگرد یک عنصر کلیدی برای عملکرد مطلوب محصولات است و کمبود آن در بخش‌هایی از آلبرتا به‌ویژه برای کلزا رو به افزایش است. تشخیص صحیح نیاز به نمونه‌برداری خاک لایه‌ای و تحلیل بافت گیاهی دارد. کودهای سولفاتی سریع در دسترس بوده و برای اصلاح سریع کمبود مناسب‌اند اما در خاک‌های شنی و مناطق پُربارش مستعد شسته‌شدن هستند. کودهای عنصری اقتصادی‌تر اما کندالاثرترند و نیاز به مدیریت زمانی دارند تا قبل از نیاز گیاه اکسید شوند. انتخاب نوع کود، زمان و روش کاربرد باید براساس بافت خاک، عمق موجودی سولفات، نوع محصول و شرایط اقلیمی انجام شود.

برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید با مراکز مشاوره کشاورزی محلی تماس بگیرید یا از خدمات آزمایش خاک استفاده کنید تا توصیه‌های مخصوص زمین خود را دریافت نمایید.