نمکزدایی و کشاورزی: درسهایی از اسپانیا

- تاریخچه و زمینه نمکزدایی در اسپانیا
- مزایا و معایب
- نمکزدایی در کاربردهای صنعتی
- نمکزدایی برای کشاورزی
- جهتگیری آینده نمکزدایی در اسپانیا
تاریخچه و زمینه نمکزدایی در اسپانیا
از دههٔ 1960 اسپانیا تجربهٔ قابلتوجهی در حوزهٔ نمکزدایی بهدست آورده است؛ در آغاز هدف اصلی تأمین آب شرب برای مناطق خشک مانند جزایر قناری بود. طی دههها این فناوری گسترش یافت تا نیازهای کشاورزی و سرزمین اصلی را نیز پوشش دهد. ترکیب سرمایهگذاری در نیروگاههای ساحلی بزرگ، واحدهای متوسط و کوچک ماژولار، و همسویی سیاستها با چارچوبهای آبی اروپا باعث شده است که اسپانیا سهم قابلتوجهی از ظرفیت نمکزدایی اروپا را در اختیار داشته باشد. این تجربه درسهای عملی مهمی برای مناطقی که با کاهش سطح آبخوانها و خشکسالیهای مکرر مواجهاند، فراهم میآورد.
مزایا و معایب
نمکزدایی مزایای روشنی دارد: تامین قابلاطمینان آب مستقل از نزولات جوی، بهبود عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی، و توانایی بازگرداندن خاکهای شور به وضعیت قابلکشت. با این حال، مصالحههایی نیز وجود دارد: هزینههای انرژی و بهرهبرداری، نیاز به تنظیمات شیمیایی و یونیکی هدفمند برای حفظ سلامت گیاهان، و چالشهای زیستمحیطی مرتبط با مدیریت شورابه. صرفهٔ اقتصادی به هدف کیفیت آب، شوری منبع (آب دریا در برابر آب کمنمک) و نزدیکی به محل مصرف وابسته است.
نمکزدایی در کاربردهای صنعتی
در کاربردهای صنعتی اغلب میتوان به کیفیت پایینتر یا ترکیب یونی متفاوت آب تن داد که این موضوع میتواند مراحل تصفیه و هزینهها را کاهش دهد. برای بسیاری از سایتهای صنعتی، بهویژه آنهایی که از آب کمنمک (brackish) استفاده میکنند، صرفهها از طریق مواد شیمیایی سادهتر، غشاهای مناسبتر و رژیمهای بهرهبرداری ساده حاصل میشود. زمانی که ظرفیت ذخیرهسازی یا بافر مناسبی وجود داشته باشد، اپراتورها میتوانند از تعرفههای برق خارج از اوج استفاده کنند تا هزینهٔ انرژی را کاهش داده و اقتصاد کلی را بهبود بخشند.
نمکزدایی برای کشاورزی
نمکزدایی کشاورزی میتواند تأمین پیوستهٔ آب آبیاری را تضمین کند و در مناطق آفتابی با کمبود آب شیرین بهرهوری بالاتری را ممکن سازد. در اسپانیا، به ویژه در جزایر قناری، آب نمکزداییشده هم از گردشگری و هم از کشاورزی مولد حمایت کرده و جایگزین منابع سطحی و آبخوانهای تحت فشار شده است. پذیرش گستردهٔ این فناوری در کشاورزی وابسته به کاهش هزینههای تصفیه، تضمین بالانس یونی مناسب برای محصولات و حل مسألهٔ جابهجایی آب درمانشده به نقاط داخلی است.
پیادهسازیهای عملی شامل نصب واحدهای کوچک ظرفیت در نزدیکی مزارع و واحدهای متحرک یا ماژولار است که بر اساس تقاضا مقیاسپذیر باشند. آزمایشهای اسپانیا نشان میدهد که عملیات پالایش نهایی مبتنی بر اُسمز معکوس در مزرعه برای حذف آلایندههای خاص—مانند بور که در غلظتهای کم برای گیاهان سمی است—قابلاجرا بوده و هزینهٔ واحدها با افزایش ظرفیت و بهینهسازی عملیات کاهش مییابد.
جهتگیری آینده نمکزدایی در اسپانیا
اسپانیا در حال حاضر ترکیبی از نیروگاههای بزرگ ساحلی و افزایش تعداد سیستمهای کوچک و ماژولار برای نیازهای موضعی را ترجیح میدهد. جزیرهٔ ال هریرو نمونهٔ یک مدل یکپارچه است: نمکزدایی که 100٪ آب آشامیدنی و آبیاری را تأمین میکند و با سیستمهای انرژی تجدیدپذیر تغذیه میشود. این ترکیب—نمکزدایی بههمراه منابع تجدیدپذیر—الگوی قابلانتقالی برای جوامع ساحلی و جزیرهای مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی فراهم میآورد.
علاوه بر نمکزدایی آب دریا، تأمین آب کشاورزی میتواند از بازچرخانی فاضلاب تصفیهشده و فناوریهای زیستی فشرده که استانداردهای بازاستفاده را برآورده میسازند، بهرهمند شود. راهبرد کلی برای گسترش آینده باید بر کارایی انرژی، مدیریت شورابه (از جمله دفع امن یا استفادههای مفید)، مدیریت کیفیت آب بر پایهٔ نیازهای محصول و استقرار ماژولار برای کاهش هزینههای حملونقل و افزایش کنترل محلی تأکید کند.