آیا نماتد برای درختان پسته مشکل ساز است ؟

- تهدید فعلی نماتد لکه ریشه
- تاریخچه تعامل پسته با نماتدها
- تعامل نماتدهای انگل گیاهی و میزبانان آنها
- آزمایشات و نتایج
- نتیجه گیری
تاریخچه تعامل پسته با نماتدها
پسته برای دههها از آسیب محدود ناشی از نماتدهای انگل گیاهی برخوردار بوده است. این در تضاد با سایر محصولات آجیلی مانند بادام و گردو است. در حالی که بادام و میوههای هستهدار مدتهاست که توسط نماتدهای گره ریشه گرفتار شدهاند، این محصولات از حفاظت در برابر این عوامل بیماریزا با معرفی پایه پیوندی هلو ‘Nemaguard’ بهرهمند شدهاند. این پایه پیوندی جذاب از دهه 1960 مقاومت پایدار داشته است. فقط اخیراً تشخیص نماتد گره ریشه هلو (PRKN) آسیبپذیری این پایه و سایر پایههای مقاوم به نماتدهای گره ریشه جنوبی و سایر گونههای نماتد گره ریشه را نشان داده است. توزیع PRKN هنوز مستند نشده است. هم گردو و هم بادام میزبانان مؤثری برای نماتد لکه ریشه گردو (RLN) هستند. این محصولات چالشهای طولانیمدتی با RLN دارند، بهویژه میزبان اصلی آن گردو که تنها با یک نماتد در هر 250 سیسی خاک آسیب میبیند. در حال حاضر هیچ مقاومت و تحمل پایدار در برابر RLN در پایههای پیوندی این محصولات در دسترس نیست.
تعامل نماتدهای انگل گیاهی و میزبانان آنها
برهمکنش نماتدهای انگل گیاهی و میزبانان آنها دو جنبه دارد. یک مؤلفه، پاسخ به عفونت نماتد است. برخی ژنوتیپها بدون آسیب و صرف نظر از پتانسیل تولید مثل نماتد در ریشههایشان پاسخ میدهند (یعنی مقاوم هستند). برخی دیگر ممکن است از تعداد کمی نماتد آسیب ببینند (یعنی حساس/غیرمقاوم هستند). بهعنوان پاسخ دوم، ریشهها ممکن است تولید مثل نماتد را ممکن سازند (حساس) یا از آن جلوگیری کنند (مقاوم). هر دو پارامتر برای عملکرد میدانی گیاهان بسیار مهم هستند. ژنوتیپهایی که مقاوم اما حساس هستند، تحمل را بدون هیچ مقاومتی ایجاد میکنند و میتوانند منجر به افزایش تراکم جمعیت نماتد شوند که ممکن است برای کاشتهای بعدی مشکل ایجاد کند.
به نظر میرسید پسته از این مشکلات مصون است، که احتمالاً براساس بررسی سال 1980 انجام شده است که در آن هیچ نماتد انگل گیاهی معمولی با تعداد قابل توجهی در ریشههای پسته یافت نشد. در آن زمان، صنعت پسته در حال توسعه اغلب از Pistacia atlantica بهعنوان پایه پیوندی برای ارقام آجیل استفاده میکرد. ژنوتیپهای این گونه به طور متوسط در برابر RLN مقاوم بودند. در واقع، برخی از محققان از آن بهعنوان یک استاندارد مقاوم در مطالعات تعیین مقاومت خود استفاده میکردند. رشد پایههای پیوندی P. atlantica ممکن است از آلودگیهای نماتد محافظت کرده باشد.
آزمایشات و نتایج
با توجه به این اطلاعات زمینه، این سؤال باقی میماند: RLN چقدر برای کاشتهای پسته امروزی آسیبزا است؟ روش کلاسیک برای بررسی پتانسیل آسیبرسانی یک نماتد انگل گیاهی به یک محصول خاص، این است که گیاه را در معرض سطوح فزایندهای از نماتد هدف قرار دهید و پاسخ رشد گیاهان را اندازهگیری کنید. در آزمایشات میکروپلات در KARE، چنین تراکمهای متفاوتی از جمعیت با بخارزدایی جزئی ایجاد شد که تراکمهای متفاوتی از RLN را باقی گذاشت. سپس چنین پلاتهایی به دو کلون UCB1 مختلف که بهطور آزمایشی حساسیتهای متفاوتی به RLN و قدرت کلی متفاوتی را نشان داده بودند، کاشته شدند.
این درختان به مدت دو سال رشد داده شدند. در پایان سال دوم، رشد گیاه اندازهگیری و با تراکم اولیه جمعیت RLN مرتبط شد. با تعداد بیشتر RLN، گیاهان در این زمان ارزیابی ضعیفتر بودند، این امر برای هر دو پایه پیوندی متناسب بود. در تجزیه و تحلیل آماری با تابع به اصطلاح "Seinhorst"، سطح آستانهای تعیین شد که در آن تعداد نماتدها شروع به ایجاد آسیب به درختان کردند. این سطح حدود 13.3 نماتد کرمی شکل در هر 250 سیسی خاک بود. نتایج تأییدی مشابه در یک آزمایش میکروپلات دوم یافت شد.
چنین تراکم جمعیتی را میتوان اغلب پس از یک باغ گردو یافت. بنابراین، هنگام جایگزینی محصول آجیلی با محصول دیگر، نمونهبرداری اجباری است. RLN به محصولات آجیلی آلوده میشود و مزایای فرضی "تناوب کشت"، یا بهتر است بگوییم تغییر محصول، این آفت نماتد را شامل نمیشود. این نماتد به هر سه محصول آجیلی با پتانسیل آسیب متفاوت آلوده میشود.
نتیجه گیری
در خلاصه، پسته از خطر آسیب نماتد در امان نیست. در هنگام برنامهریزی برای کاشت یک باغ جدید، باید هوشیاری و دقت به خرج داد. نمونهبرداری خاک برای تشخیص نماتد باید یک روش اساسی در این فرآیند باشد.