در حال
جستجو...
تعرفه بیمه گندم 100 درصد گران شده است ؟
- مقدمه و زمینه موضوع
- سیاست جدید: اجباری شدن بیمه گندم و دانههای روغنی
- معرفی سه طرح بیمه گندم
- مکانیزم صدور بیمهنامه و استفاده از اطلاعات پهنه
- تخصیص اعتبارات و سهم حق بیمه
- پرداخت غرامتها و وضعیت فعلی مطالبات
- رابطه بیمه با قیمت خرید تضمینی گندم
- بازخورد و نگرانیهای کشاورزان
- مقایسه مفهومی طرحها (جدولی)
- تحلیل اثرات اقتصادی و ریسک
- پیشنهادات اجرایی و سیاستی
- نتیجهگیری
مقدمه و زمینه موضوع
در سالهای اخیر افزایش نوسانات آبوهوایی و هزینههای تولید موجب شده است که بیمه محصولات کشاورزی به عنوان ابزاری کلیدی برای کاهش ریسک و حمایت از کشاورزان در دستور کار قرار گیرد.
مطالعات اخیر و اعلامیههای رسمی نشان میدهد که برای سال زراعی 1404-1403، دولت و صندوق بیمه کشاورزی تصمیم به گسترش پوشش بیمهای گندم و دانههای روغنی گرفتهاند.
این تحولات در بستر ماده 33 برنامه هفتم توسعه و طرحهای حمایتی مانند «جهش تولید در دیمزارها» پیگیری میشوند و هدف افزایش پایداری تولید راهبردی است.
سیاست جدید: اجباری شدن بیمه گندم و دانههای روغنی
یکی از تصمیمات مهم، اجباری شدن بیمه تمامخطر برای گندم دیم و آبی و دانههای روغنی است؛ این اقدام با هدف کاهش بدهیهای دولت و تسهیل مدیریت ریسک کشاورزی طراحی شده است.
اجباری شدن بیمه وقتی مؤثر است که همراه با پوشش مالی کافی و فرآیند صدور شفاف باشد تا اعتماد کشاورزان جلب شود.
اجرای این سیاست نیازمند هماهنگی بین سازمان برنامه و بودجه، وزارت جهاد کشاورزی و صندوق بیمه محصولات کشاورزی است تا منابع لازم تأمین و تخصیص یابد.
معرفی سه طرح بیمه گندم
صندوق بیمه کشاورزی سه طرح اصلی برای گندم معرفی کرده است که شامل: بیمه گندم دیم، بیمه گندم آبی با پوشش عامل خطر خشکسالی و بیمه گندم آبی بدون پوشش خشکسالی میباشد.
هر یک از این طرحها برای گروههای مزرعهای مختلف طراحی شدهاند؛ بهعنوان مثال طرح دیم برای مناطق بارشمحور و طرح آبی با یا بدون پوشش خشکسالی برای سیستمهای آبیاری متفاوت تنظیم شده است.
تنوع طرحها فرصتی است برای انطباق بیمه با سطح ریسک محلی، ولی نیازمند قواعد روشن برای تعیین نرخ و نحوه پرداخت غرامت است.
مکانیزم صدور بیمهنامه و استفاده از اطلاعات پهنه
فرایند صدور بیمهنامه بر اساس اطلاعات پهنههای کشت انجام میشود؛ امسال این اطلاعات ابتدا در اختیار نمایندگان و کارگزاران قرار گرفته و سپس برای کشاورزان اطلاعرسانی و صحتسنجی میشود.
استفاده از اطلاعات پهنه کمک میکند تا صدور بیمهنامه سریعتر و مبتنی بر دادههای مکانی انجام گیرد، ولی چالشهای دادهای و حقوق مالکیت اطلاعات باید حل شود.
پیشبینی صندوق این است که حدود 70 درصد کشاورزان با کارگزاران همکاری خواهند کرد تا صدور بر اساس اطلاعات دقیق صورت پذیرد؛ دستیابی به این رقم مستلزم اعتمادسازی است.
تخصیص اعتبارات و سهم حق بیمه
سهم حق بیمه دولتی بین 30 تا 40 درصد اعلام شده است و منابع این سهم از اعتبارات تخصیصیافته به صندوق بیمه کشاورزی تأمین میشود.
سهم حق بیمه کشاورزان عمدتاً از محل مطالبات و منابع خرید تضمینی گندم اخذ میشود؛ اما صندوق در تلاش است که علاوه بر این، منبع مالی دیگری نیز تخصیص یابد.
تخصیص بودجه 12 هزار میلیارد تومانی از سوی سازمان برنامه و بودجه برای اجرای بیمه فراگیر یکی از اقدامات اعلامشده است، اما اجرای کامل نیازمند تعهدات مالی روشن و پایدار است.
پرداخت غرامتها و وضعیت فعلی مطالبات
گزارشها نشان میدهد صندوق بیمه کشاورزی بیش از 90 درصد غرامت بخش زراعت سال زراعی 1402-1403 را پرداخت کرده و حدود 170 میلیارد تومان پرداختنشده باقی مانده است.
نزدیک به دو هزار میلیارد تومان غرامت مربوط به سال زراعی گذشته نیز در سامانه صندوق ثبت و تایید شده است؛ روند تایید و تخصیص منابع باید تسریع یابد.
تاخیر در پرداخت غرامت میتواند اعتماد کشاورزان را کاهش دهد و اثرات منفی بر انگیزه تولید داشته باشد؛ لذا اولویتبندی منابع و شفافیت در پرداخت ضروری است.
رابطه بیمه با قیمت خرید تضمینی گندم
توافق اولیه برای تعیین قیمت تضمینی گندم (20,500 تومان) همراه با تضمین بیمه فراگیر رایگان موجب شد کشاورزان حاضر به فروش محصول با آن نرخ شوند.
اما گزارشها از عدم التزام کامل سازمان برنامه و بودجه به پرداخت حق بیمه خبر میدهند که سبب نارضایتی و عدم اعتماد کشاورزان شده است.
از سوی دیگر افزایش نرخ ارز و تورم هزینههای تولید را بالا برده و نمایندگان صنفی خواستار بازنگری نرخ تضمینی به حدود 23 هزار تومان شدهاند.
بازخورد و نگرانیهای کشاورزان
کشاورزان نگران ناپایداری تعهدات دولتی، برداشت غیرمجاز از حسابها و تاخیر در پرداخت بیمهها هستند که به کاهش اعتماد و ریسک کاهش تولید منجر میشود.
تشکلهای کشاورزی بر این باورند که بیمه «صدقهای» نیست؛ بلکه ابزار جبران بخشی از زیان در مقابل فروش محصول با قیمت توافقی است و باید با شفافیت اجرا شود.
اگر تعهدات مالی بهموقع انجام نشود، انگیزه کشاورزان برای تولید کاهش مییابد و این مسئله میتواند امنیت غذایی و ذخایر استراتژیک گندم را تهدید کند.
مقایسه مفهومی طرحها (جدولی)
| مولفه | بیمه گندم دیم | بیمه گندم آبی (با/بدون پوشش خشکسالی) |
|---|---|---|
| نوع پوشش | پوشش تمامخطر مرتبط با شرایط بارش و آفات | پوشش گسترده برای عوامل زراعی؛ گزینهای با پوشش خشکسالی و گزینهای بدون آن |
| هدف گروهی | مزارع بارشمحور و تولیدکنندگان با ریسک آب کمتر | مزارع آبی، بهرهبرداران آبیاری سطحی و تحت فشار |
| نحوه تعیین نرخ | براساس تاریخچه خسارت پهنه و مدلهای اقلیمی | شامل ارزیابی هزینههای آبیاری و ریسک خشکسالی در گزینه اول |
| منبع پرداخت حق بیمه | ترکیبی از سهم دولت (30-40%) و سهم کشاورز | مشابه، با امکان استفاده از منابع خرید تضمینی برای سهم کشاورز |
| مزایا | تناسب با نوسانات بارش، کاهش ریسک درآمدی کشاورزان دیم | انعطافپذیری در انتخاب پوشش خشکسالی و سازگاری با سیستم آبیاری |
| محدودیتها | نیاز به مدلسازی دقیق اقلیمی و شناسایی پهنههای آسیبپذیر | پیچیدگی قراردادها، و هزینههای بالاتر برای پوشش خشکسالی |
تحلیل اثرات اقتصادی و ریسک
اجرای بیمه فراگیر میتواند نوسانات درآمدی کشاورزان را کاهش دهد اما موفقیت آن وابسته به تخصیص بهموقع منابع و شفافیت در نظارت است.
از منظر اقتصاد کلان، بیمه عمومی هزینههای نوسانات تولید را به دوش دولت میگذارد؛ اما در صورت افزایش بهرهوری و ثبات عرضه، هزینههای بلندمدت کاهش مییابد.
ریسک مربوط به عدم پرداخت بهموقع غرامت یا لغو تعهدات میتواند باعث خروج سرمایهگذاری از بخش کشاورزی و کاهش تولید داخلی شود.
پیشنهادات اجرایی و سیاستی
1) تعیین تعهدات مالی قطعی از سوی سازمان برنامه و بودجه و انتشار زمانبندی پرداختها برای جلب اعتماد کشاورزان.
2) شفافسازی ساختارهای تخصیص سهم حق بیمه: مشخص کردن منبع پرداخت سهم کشاورز و مکانیسم بازگشت در صورت تخصیص اعتبارات اضافی.
3) تقویت زیرساختهای دادهای و سامانههای پهنهای برای کاهش خطاهای صدور و تسریع فرآیند تأیید خسارت.
4) تدوین قواعد مشخص برای تعیین نرخ خرید تضمینی که تغییرات هزینه تولید (از جمله اثرات نرخ ارز) را مدنظر قرار دهد.
5) مکانیزم شکایت و پیگیری برای کشاورزان در سامانه صندوق بیمه جهت افزایش پاسخگویی و شفافیت.
نتیجهگیری
ترکیب سیاستهای بیمهای و تنظیم بازار (قیمت تضمینی) میتواند بستری برای افزایش امنیت درآمدی کشاورزان و پایداری تولید گندم فراهم کند، مشروط بر اینکه تعهدات مالی شفاف و قابل اتکا باشند.
توصیه میشود تصمیمگیران بر شفافیت مالی، توسعه سامانههای دادهمحور و مشارکت فعال تشکلهای کشاورزی تمرکز کنند تا اعتماد میان ذینفعان بازسازی شود.
در نهایت، بیمه فراگیر به عنوان یک ابزار سیاستی میتواند موفق شود اگر به عنوان بخشی از یک بسته جامع حمایتی دیده شود که قیمتگذاری، زیرساخت و بازاریابی را نیز پوشش دهد.
منابع مورد استفاده: ترکیب اعلامیههای رسمی معاون صندوق بیمه کشاورزی، گزارشهای رسانهای درخصوص بودجه و اظهارات نمایندگان کشاورزان و نهادهای حمایتی.
پیوست: نکات عملیاتی برای اجراکنندگان محلی شامل چکلیستهای پیش و پس از برداشت جهت تسهیل فرآیند ادعا و پرداخت.
تماس و شبکهسازی بین صندوق، نمایندگان محلی و تشکلهای کشاورزی برای بازخورد مستمر و بهبود طراحی طرحها توصیه میشود.
نظارت منظم بر عملکرد اجرایی و انتشار گزارشهای دورهای میتواند به کاهش ریسک سوءتفاهم و نارضایتی کمک کند.
تاکید بر آموزش کشاورزان درباره حقوق بیمهای و روند ادعا، به منظور کاهش خطاها و افزایش بهرهگیری از پوششها ضروری است.
برای حصول نتیجه بهتر، پیشنهاد میشود یک کارگروه متشکل از وزارتخانه، صندوق بیمه و نمایندگان کشاورزان برای پایش اجرای سیاستها تشکیل شود.
در سطح فناوری، سرمایهگذاری در سیستمهای رصد از راه دور (مثل تصاویر ماهوارهای) میتواند سرعت تشخیص خسارت و پرداخت غرامت را بهبود بخشد.
بررسی منظم کفایت منابع صندوق و سناریونویسی مالی برای شرایط بحرانی (خشکسالی گسترده) باید جزو برنامههای راهبردی باشد.
هماهنگی سیاست قیمتی و بیمهای از طریق سنجش مستمر هزینه تولید (شامل اثرات نرخ ارز) میتواند از زیان واقعی کشاورز جلوگیری کند.
در کنار پوشش بیمهای، تقویت برنامههای کاهش ریسک تولید (مدیریت آب، بهبود خاک، استفاده از ارقام مقاوم) به کاهش تکرار خسارت کمک میکند.
جمعبندی نهایی: ادغام اقدامات مالی، دادهای و آموزشی و پایبندی به تعهدات مالی، شرط لازم برای موفقیت بیمه فراگیر گندم است و میتواند به حفظ تولید استراتژیک کشور کمک نماید.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
