چکیده: این مقاله مرجع و یکپارچهای در مورد لوله پلیاتیلن سایز 90 میلیمتر (3 اینچ) ارائه میدهد. در متن به مشخصات فنی، انواع گریدهای مواد (PE80 و PE100)، مقادیر فشار کاری متداول، ضخامتها و وزنهای نمونه، روشهای بستهبندی، کاربردهای اصلی در آبرسانی و آبیاری، استانداردها و آزمایشهای کنترل کیفیت، نکات انتخاب و خرید و همچنین نکات نگهداری و عمر مفید پرداخته شده است. هدف ارائه یک راهنمای عملی برای مهندسین، تأمینکنندگان و خریداران است تا با معیارهای فنی و کاربردی آشنا شوند.
- معرفی کلی
- مشخصات فنی پایه
- مواد و گریدها (PE80 / PE100)
- ابعاد، ضخامت و فشار کاری
- بستهبندی، وزن و طول
- کاربردها
- مزایا و ویژگیها
- استانداردها و آزمونها
- اتصالات و روشهای نصب
- راهنمای انتخاب و قیمتگذاری
- نگهداری، عمر مفید و جمعبندی
معرفی کلی
لوله پلیاتیلن با قطر خارجی معادل تقریبی 90 میلیمتر که معمولاً با نام تجاری «لوله 3 اینچ» شناخته میشود، یکی از سایزهای پرکاربرد در شبکههای آبرسانی، آبیاری و انتقال مایعات غیرخورنده است.
این سایز بهدلیل نسبت مناسب قطر به وزن، سهولت نصب و امکان تامین در کلاسهای فشاری مختلف، در پروژههای شهری، روستایی و کشاورزی کاربردی وسیع دارد.
مشخصات فنی پایه
قطر خارجی لوله 90 میلیمتر بهعنوان مبنای نامگذاری مطرح است و قطر داخلی بسته به ضخامت جداره (SDR) متغیر خواهد بود؛ بنابراین مشخصات داخلی را باید براساس SDR یا PN مدنظر تعیین کرد.
لولههای پلیاتیلن 90 میلیمتر معمولاً از پلیاتیلن با چگالی بالا (HDPE)، با گریدهای PE80 یا PE100 تولید میشوند که هرکدام خصوصیات مکانیکی و عمر مفید متفاوتی ارائه میدهند.
مواد و گریدها (PE80 / PE100)
گرید PE80 و PE100 نشاندهنده خواص مکانیکی و شاخص جریان مذاب مواد اولیه هستند؛ PE100 معمولاً مقاومت مکانیکی و دوام بیشتری ارائه میدهد و برای فشارهای بالاتر یا شرایط بحرانی ترجیح داده میشود.
انتخاب گرید مناسب به فاکتورهایی مانند فشار کاری مورد نیاز، طول عمر مورد انتظار، شرایط محیطی و هزینه نهایی بستگی دارد؛ در پروژههای حساس آبرسانی و انتقال آب شرب اغلب PE100 توصیه میشود.
ابعاد، ضخامت و فشار کاری
ساختار لوله با پارامترهای SDR یا PN مشخص میشود؛ برای مثال SDR11 معادل فشار کاری بالاتر (تا حدود 16 بار در برخی منابع) و SDR17 فشار کاری پایینتر (مثلاً حدود 10 بار) را نشان میدهد.
در عمل، لوله 90 میلیمتر در بازههای فشار کاری متنوعی تولید میگردد: PN6 (6 اتمسفر)، PN8، PN10 و PN16 — که برای هر کلاس، ضخامت جداره و وزن متر طول تغییر مییابد.
مثالهای متداول: PN6 معمولاً ضخامتهای نزدیک به 3.5–4.3 میلیمتر و وزن حدود 0.98–1.2 کیلوگرم بر متر دارد؛ PN8 ضخامت در محدوده ~4.3–4.9 میلیمتر و وزن تقریباً 1.2–1.5 کیلوگرم بر متر است.
برای PN10 ضخامتها بزرگتر (مثلاً ~6.7–7.5 میلیمتر) و وزنهای نزدیک به 1.7–1.8 کیلوگرم بر متر گزارش شدهاند که مناسب خطوط اصلی و مواردی با فشار بالا میباشد.
در انتخاب فشار و ضخامت، همواره ضریب ایمنی کارخانه و استانداردهای مرتبط را بررسی کنید؛ ضخامت بیشتر معمولاً استحکام و طول عمر بالاتر ولی هزینه بالاتری به همراه دارد.
بستهبندی، وزن و طول
لولههای 90 میلیمتر بهصورت کلاف (معمولاً 100 متر یا بیشتر) یا شاخههای مستقیم (6، 12 یا 20 متر) عرضه میشوند؛ نوع بستهبندی وابسته به فشار کاری و نیاز نصب است.
استفاده از کلاف برای سایزهای با فشار کاری معین باعث کاهش نیاز به اتصالات و تسریع نصب میشود؛ در مقابل، شاخههای مستقیم برای حمل و نقل و نصب در مقیاس بزرگ و خطوط ثابت ترجیح داده میشوند.
کاربردها
لوله پلیاتیلن 90 میلیمتر در شبکههای آبرسانی فرعی، طرحهای آبیاری قطرهای و بارانی، انتقال آب شرب روستایی و شهری و همچنین بهعنوان غلاف کابل یا خطوط فشار متوسط کاربرد دارد.
در کشاورزی این سایز بهعنوان لوله فرعی در آبیاری مزارع و گلخانهها استفاده میشود و قابلیت نصب انواع دریپرها و اتصالات استاندارد را داراست.
همچنین لولههای 90 میلیمتر در برخی صنایع برای انتقال سیالات غیرخورنده، تخلیه استخرها و کاربردهای عمرانی مانند غلاف گذاری زیر آسفالت بهکار میروند.
در پروژههای با زمین ناهموار یا شیبدار، انتخاب لوله با فشار کاری مناسب و گرید مقاوم به سایش و ضربه باعث کاهش ریسک شکست و افت فشار میشود.
مزایا و ویژگیها
مزیتهای عمومی لوله پلیاتیلن 90 میلیمتر شامل انعطافپذیری بالا، وزن سبک، مقاومت شیمیایی و مقاومت در برابر خوردگی است که نصب و نگهداری را ساده میکند.
این لولهها دارای خواص عایق حرارتی و الکتریکی بوده و امکان جوشکاری پلاستیکی (بیرونی یا الکتروفیوژن) را دارند که اتصال مطمئن و بدون نشت را تضمین میکند.
استانداردها و آزمونها
استانداردهای بینالمللی و ملی مانند DIN 8074، ISO 4427 و استانداردهای ملی مرتبط (INSO / ISIRI) رهنمودهای طراحی، ابعاد و آزمونهای لولههای پلیاتیلن را تعیین میکنند.
آزمونهای کنترل کیفیت معمول شامل تعیین چگالی (ISO 1183)، شاخص جریان مذاب (ISO 1133)، تستهای کشش و ضربه، آزمون فشار هیدرواستاتیک و تست مقاومت در برابر ترکخوردگی تحت تنش میباشد.
اتصالات و روشهای نصب
اتصالات استاندارد برای لوله 90 میلیمتر شامل اتصالات جوشی (باسافت یا الکتروفیوژن)، زانوییها، شیرها و فلنجهای پلیمری یا فلزی است که براساس نیاز پروژه انتخاب میشوند.
برای نصب صحیح لازم است محل اتصالهای جوشی تمیز و مطابق دستورالعمل سازنده انجام شود و در زمان انجام جوش الکتروفیوژن پارامترهای ولتاژ و زمان دقیق رعایت گردد.
نگهداری اتصالات و جلوگیری از تنشهای مکانیکی در مسیرهای دفنی یا قابل تردد، باعث افزایش طول عمر شبکه و کاهش هزینههای تعمیرات ناشی از نشت میشود.
راهنمای انتخاب و قیمتگذاری
عوامل مؤثر بر قیمت لوله 90 میلیمتر شامل گرید مواد اولیه، ضخامت جداره، وزن، برند تولیدکننده و نوع بستهبندی است؛ مواد نو و گرید بالاتر هزینه بیشتری دارند ولی در عوض دوام افزایش مییابد.
توصیه میشود بر اساس فشار کاری طراحی و شرایط محیطی، بین PE80 و PE100 انتخاب کنید؛ برای خطوط اصلی و فشار بالا PE100 بهدلیل مقاومت و طول عمر بیشتر اقتصادیتر است.
نگهداری، عمر مفید و جمعبندی
عمر مفید لوله پلیاتیلن وابسته به دما، فشار کاری و کیفیت مواد است؛ در دماهای حدود 20–30 درجه معمولاً عمر طراحی تا چند دهه (مثلاً ~50 سال در شرایط مطلوب) مطرح میشود.
برای حفظ کیفیت و افزایش طول عمر، توصیه میشود از مواد اولیه استاندارد، نصب صحیح، جلوگیری از تماس با مواد شیمیایی خورنده و کنترل فشارهای گذرا استفاده شود.
در جمعبندی، لوله پلیاتیلن 90 میلیمتر انتخابی اقتصادی و فنی مناسب برای پروژههای آبیاری، شبکههای فرعی آبرسانی و بسیاری کاربردهای صنعتی سبک است که با انتخاب گرید و فشار مناسب میتوان عملکرد مطلوب و دوام طولانی را تضمین کرد.
مقایسه اجمالی (جدول)
| ویژگی | PE80 (نمونه) | PE100 (نمونه) |
| محدوده فشار متداول (PN) | 6، 8، 10 بار | 6، 8، 10، 16 بار |
| مقاومت مکانیکی | خوب | بسیار خوب |
| ضخامت نمونه برای PN10 | ~6.7–7.5 میلیمتر | قابلیت کاهش ضخامت با همان PN (اقتصادیتر) |
| وزن تقریبی (متر) | از ~1.2 تا 1.8 کیلوگرم بسته به PN | قابل کاهش یا مشابه با مقاومت بالاتر |
| کاربرد پیشنهادی | شبکههای فرعی، آبیاری | خطوط اصلی، آب شرب، موارد با فشار بالا |
نکات نهایی: در زمان خرید به برچسب استاندارد، گواهی کیفیت، نشانهگذاری روی لوله و ضمانتنامه تولیدکننده توجه کنید و در صورت امکان نمونه آزمایشهای کنترل کیفیت را درخواست نمایید.
برای پروژههای حساس، تهیه گزارش فنی از تولیدکننده مبنی بر مشخصات ترکیب مواد، تاریخ تولید و آزمونهای انجامشده از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در خرید عمده، مذاکره برای بیمهنامههای کیفیت و ضمانتنامههای بلندمدت میتواند هزینههای احتمالی تعویض یا تعمیر را پوشش دهد و ریسکهای مالی پروژه را کاهش دهد.
پیشنهاد اجرایی: قبل از انتخاب نهایی، با یک مهندس مجری یا طراح شبکه مشورت کنید تا بر اساس طول مسیر، نقاط حفاری، شرایط خاک و نیاز آبی فشار و ضخامت بهینه تعیین شود.
در پایان، توجه داشته باشید که ترکیبی از انتخاب درست جنس، ضخامت مناسب و نصب استاندارد، کلید بهرهبرداری اقتصادی از لوله پلیاتیلن 90 میلیمتر است.